Planujesz rozpocząć swoją przygodę z lekturą kryminałów, ale nie bardzo wiesz, od jakich pozycji zacząć? Specjalnie dla Ciebie przygotowałem zestawienie tytułów wartych przeczytania. Znajdziesz w nim zarówno klasykę gatunku, jak i propozycje autorstwa współczesnych pisarzy.
Klasyka gatunku, czyli autorzy kultowych kryminałów
Powieść kryminalna jako osobny gatunek wyodrębniła się w XIX wieku, jednak już wcześniej można było znaleźć charakterystyczne dla niej elementy stylistyki w innych książkach np. w opowiadaniu zawartym w słynnej Księdze tysiąca i jednej nocy czy w chińskim podgatunku literackim z czasów dynastii Ming, który opierał się na rozwiązywaniu zagadek kryminalnych przez sędziów.
Jednak za ojca współczesnych kryminałów lub według niektórych ojca chrzestnego uznawany jest wybitny amerykański nowelista i poeta Edgar Allan Poe (mimo że przed nim podobne motywy detektywistyczne wykorzystywał np. Ernst Hoffmann). Przełomem okazała się jego nowela Morderstwo przy Rue Morgue.
Głównym bohaterem noweli jest, oczywiście, detektyw, czyli paryżanin Auguste Dupin. Stał się on więc pierwowzorem dla późniejszych bohaterów-detektywów, np. Sherlocka Holmesa w powieściach i opowiadaniach kryminalnych Arthura Conana Dyoyle’a czy Herkulesa Poirot w twórczości królowej kryminału, a także Agathy Christie, autorki m.in. kultowego Morderstwa w Orient Expressie.
Za jedną z pierwszych powieści kryminalnych (i sensacyjnych) uznaje się natomiast Kobietę w bieli autorstwa Wilkiego Collinsa. Wśród autorów pozycji z kategorii klasyka gatunku oprócz wyżej wymienionych należy przytoczyć nazwiska takie jak Raymond Chandler, czyli twórca takich pozycji jak Żegnaj, laleczko i Długie pożegnanie, którego powieści i opowiadania chętnie przedstawiano na wielkim ekranie, czy Dashiell Hammett – twórca czarnego kryminału i autor kilkukrotnie ekranizowanego Sokoła maltańskiego.
10 tytułów, które musisz znać
Mrożące krew w żyłach zbrodnie, niewyjaśnione zaginięcia i tajemnicze zagadki. Kryminał to gatunek, który od lat cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem wśród czytelników. Ponoć czytanie kryminałów pozytywnie wpływa na naszą pamięć i kreatywność, a także zwiększa odporność na stres. Wele tytułów doczekało się ekranizacji i wcale mnie to nie dziwi – w końcu kto nie chce zobaczyć swojego ulubionego detektywa na wielkim ekranie?
Jednak jeśli dopiero wchodzisz do świata zagadek kryminalnych, z całego serca polecam Ci zacząć od książek. Wcześniej opowiedziałem trochę o klasykach gatunku, natomiast teraz przedstawię polskich i zagranicznych autorów współczesnych, na których twórczość miłośnicy kryminałów zdecydowanie powinni zwrócić uwagę (kolejność nie ma znaczenia).
Pielgrzym Terry’ego Hayesa
Jest to debiutancka powieść kryminalna autorstwa brytyjskiego pisarza, scenarzysty filmowego i dziennikarza śledczego Terry’ego Hayesa. Głównym bohaterem w Pielgrzymie jest emerytowany dowódca tajnego wydziału amerykańskiego wywiadu. Opisał on swoje życie zawodowe w książce. Wówczas nie wiedział jednak, że stanie się ona inspiracją dla mordercy. Tytułowy Pielgrzym musi więc rozwiązać intrygujący spisek, który ma doprowadzić do zagłady całych Stanów Zjednoczonych.
Powieść obsypano mnóstwem świetnych recenzji i błyskawicznie stała się ona bestsellerem. To jedna z tych lektur, która naprawdę trzyma w napięciu i sprawia, że podczas czytania nerwowo wstrzymujesz oddech. Myślę, że jest dobra zarówno dla czytelników dobrze zaznajomionych z gatunkiem, jak i osób, które dopiero zaczynają swoją przygodę z kryminałami.
Projekt Riese Remigiusza Mroza
Remigiusz Mróz to chyba jeden z najpopularniejszych polskich autorów współczesnych. W swojej twórczości czerpie z takich gatunków jak kryminał, powieść historyczna, thriller czy science fiction. Przez wielu został okrzyknięty mistrzem polskiego kryminału, a jego książki sprzedawane są nie tylko na terenie Polski – przekłada się je również na język niemiecki, czeski, węgierski, a nawet japoński. W ręce Mroza powędrowała m.in. Nagroda Czytelników Wielkiego Kalibru.
W swoim dorobku autor ma mnóstwo ciekawych pozycji, w tym trzy publikowane pod pseudonimem Ove Løgmansbø. Moją propozycją z jego twórczości jest natomiast Projekt Riese. Jak mogłeś się już domyślić, tytuł nawiązuje do jednego z największych projektów górniczo-budowlanych nazistowskich Niemiec.
Akcja kryminału toczy się więc w Górach Sowich, gdzie podziemne miasto pełni obecnie funkcję atrakcji dla turystów. Piątka przyjaciół postanawia je odwiedzić, jednak w międzyczasie dochodzi do trzęsienia, które odcina zwiedzających od świata zewnętrznego. Okazuje się jednak, że nie wygląda on już tak, jak wcześniej.
Mentalista Camilli Läckberg i Henrika Fexeusa
Nie od dziś wiadomo, że Szwedzi wiodą prym w literaturze kryminalnej – są w tym po prostu świetni. Camilla Läckberg jest natomiast prawdziwą królową szwedzkiego kryminału, która tworząc Mentalistę, połączyła swój talent z wiedzą Henrika Fexeusa, eksperta w dziedzinie komunikacji i psychologii.
Pierwsza część serii kryminalnej opowiada o zagadce zwłok młodej kobiety, której ciało przebito mieczami. Znaleziono je w skrzyni iluzjonisty, w parku rozrywki znajdującym się w samym centrum Sztokholmu. Okazuje się, że za wszystkim stoi seryjny morderca, którego stara się schwytać duet w postaci inspektor Miny Dabiri oraz specjalisty od mowy ciała i iluzji – mentalisty Vincenta Waldera.
Żmijowisko Wojciecha Chmielarza
Wojciech Chmielarz jest dziennikarzem i publicystą, który ma na swoim koncie m.in. publikacje dla „Polityki” oraz „Nowej Fantastyki”. Jest też autorem książek z cyklu kryminalnego Jakub Mortka, cyklu z Bezimiennym i cyklu gliwickiego. Jego twórczość została wielokrotnie doceniona – był nominowany aż 10 razy do literackiej Nagrody Wielkiego Kalibru, którą zdobył za swoją powieść pod tytułem Przejęcie. Otrzymał także Nagrodę Grand Prix Festiwalu „Kryminalna Warszawa” za książkę Dług honorowy (tę powieść również polecam Ci przeczytać), Nagrodę Wielkiego Kalibru za trzeci tom Przejęcia z komisarzem Jakubem Mortką oraz „Złoty Pocisk”, czyli nagrodę konkursu powieści kryminalnych za świetny tytuł Żmijowisko.
Żmijowisko to powieść kryminalna Chmielarza, która doczekała się swojej ekranizacji jako serial telewizyjny wyprodukowany przez Canal+. Akcja toczy się w tytułowym Żmijowisku, czyli niewielkiej polskiej wsi położonej nad jeziorem. Jest to historia o grupie znajomych, którzy postanawiają odpocząć w malowniczej okolicy na odludziu. Podczas wyjazdu okazuje się jednak, że nastoletnia córka danych uczestników wyjazdu znika. Sprawę tajemniczego zaginięcia próbuje rozwiązać policja, ale bez skutku. Ojciec dziewczyny postanawia samodzielnie zająć się poszukiwaniami córki i po roku wraca do tajemniczego Żmijowiska.
Nóż Jo Nesbø
Z pewnością Jo Nesbø nie muszę przedstawiać miłośnikom szwedzkiego kryminału. Dla tych, którzy nie wiedzą, o co chodzi, to autor skandynawskiego pochodzenia napisał m.in. książki z cyklu z Harrym Hole, czyli niepokornym policjantem, który mimo trudnego charakteru ma też niezwykły talent do rozwiązywania zagadek kryminalnych. Jego twórczość jest powszechnie doceniana, co tylko potwierdza mnóstwo nagród, wyróżnień i fakt, że jego książki są tłumaczone na język polski, niemiecki, czeski, rosyjski, francuski czy angielski.
Noż jest właśnie jedną z powieści kryminalnych z cyklu o bezkompromisowym Harrym Hole. Musi on mierzyć się z własną przeszłością oraz powracającym nałogiem. Gdy pewnego poranka budzi się po ciągu alkoholowym, na swoich rękach i ubraniu dostrzega ślady krwi. To kryminał pełny niejasności, który w zasadzie na każdym kroku zaskakuje czytelnika, który czuje, jakby miał przyłożony do gardła tytułowy nóż.
W momencie, gdy już myślisz, że wiesz, kto stoi za zbrodniami, okazuje się, że zupełnie nie masz racji (co osobiście bardzo sobie cenię w kryminałach). Jest to po prostu świetna książka z elementami psychologicznymi.
Wszystko czerwone Joanny Chmielewskiej
Joanna Chmielewska to ceniona polska architekta i autorka, która zasłynęła za sprawą swoich powieści kryminalnych, sensacyjnych oraz komedii obyczajowych. Jej twórczość jest doceniana m.in. za dawkę ironii oraz poczucia humoru.
Jednym z kryminałów autorstwa Chmielewskiej jest Wszystko czerwone, czyli opowieść o mieszkance Danii, wdowie Alicji Hansen. Pewnego dnia podczas wieczornego spotkania ze znajomymi zorganizowanego przez Alicję ginie jeden z jej gości. Nie jest to jednak jedyna ofiara przedstawiona na kartach powieści. Kto tak właściwie jest celem tajemniczego mordercy?
Śmierć w Bresalu Marka Krajewskiego
Marek Krajewski to niezwykle popularny i ceniony polski autor kryminałów, który jako miejsce akcji upodobał sobie Wrocław (warto też zwrócić uwagę na książki Krajewskiego, których akcja toczy się w Lublinie). Jego powieści wyróżniają się na tle innych swoim klimatem, który czerpie ze stylistyki kultowych retrokryminałów. Krajewski jest także doceniany za dużą szczegółowość i dbałość o zgodność opisywanych miejsc z ich faktyczną historią. Za swoją twórczość został nagrodzony m.in. nagrodą kulturalną Paszport „Polityki”.
Śmierć w Bresalu jest debiutancką powieścią kryminalną autorstwa Marka Krajewskiego z 1999 roku. Jak wskazuje sam tytuł, akcja kryminału toczy się na Dolnym Śląsku, we Wrocławiu. Jest to pierwsza książka opowiadająca o poczynaniach bezwzględnego niemieckiego radcy kryminalnego Eberharda Mocka. Warto zwrócić uwagę na dokładne opisy przedwojennego Wrocławia, ale w powieści nie brakuje także mocnych opisów ofiar zabójstw i tortur. Co ciekawe, Krajewski zdecydował się odwiedzić wrocławskie prosektorium, aby jego historie były jak najbardziej autentyczne. Jeśli lubisz intensywne wrażenia, twórczość Krajewskiego z pewnością przypadnie Ci do gustu.
Motylek Katarzyny Puzyńskiej
Katarzyna Puzyńska zasłynęła przede wszystkim za sprawą serii o wsi Lipowo, którą rozpoczyna wspomniana przeze mnie powieść kryminalna Motylek. Zanim Katarzyna Puzyńska zaistniała w świecie literatury jako autorka świetnych kryminałów była wykładowczynią na wydziale psychologii. Na swoim koncie ma także książki z cyklu Grodzisko, serię Policjanci oraz liczne opowiadania.
Jeśli znasz już jej twórczość, z pewnością zaciekawi Cię ekranizacja jej książek z serii o fikcyjnej wsi Lipowo. Produkcją zajęła się platforma Player.pl, a premiera serialu na podstawie powieści Motylek jest planowana na 2023 rok. Jednak jeśli nie czytałeś jeszcze żadnej książki z tej serii, ponownie polecam Ci zacząć właśnie od tej. W Motylku pozornie spokojna, sielska wieś staje się miejscem makabrycznych zbrodni.
Zło kryje się w mroku Charliego Donlea
Charlie Donlea to amerykański pisarz, który jest autorem niezwykle popularnych kryminałów i thrillerów. Jego debiut miał miejsce stosunkowo niedawno, bo kilka lat temu, a twórczość autora zdążyło już pokochać mnóstwo miłośników gatunku, a ich grono stale się powiększa.
Do najbardziej znanych tytułów Donlea należą Dziewczyna z Summit Lake, Uprowadzona oraz Dom samobójców. Ja natomiast polecam Ci kryminał Zło Kryje się w mroku z 2021 roku. Powieść opowiada o rekonstruktorce sądowej Rory Moore, rozwiązującej niewyjaśnione sprawy morderstw z przeszłości. Jedna z nich okazuje się jednak szczególnie zaskakująca.
O włos Katarzyny Bondy
Katarzyna Bonda to kolejna ceniona autorka kryminałów, a także dziennikarka oraz scenarzystka. Jest Polką z białoruskimi korzeniami, która przez lata pracowała m.in. dla „Newsweeka”, „Wprost” czy „Super Expressu”. Przełomowym momentem w jej życiu był śmiertelny wypadek samochodowy, który spowodowała.
Bonda została ukarana wyrokiem w zawieszeniu, porzuciła pracę dziennikarki i zaczęła pisać książki. Jej debiutem jest doceniona przez krytyków powieść kryminalna pt. Sprawa Niny Frank. Dużą popularnością cieszyły się także książki Katarzyny Bondy pt. Okularnik, Pochłaniacz oraz Tylko martwi nie kłamią.
Powieść kryminalna O włos to książka z serii o detektywie Jakubie Sobieskim, która trafiła do polskich księgarni w marcu 2022 roku. Jest to historia o makabrycznych zbrodniach dokonywanych przez Kosiarza z Kabat, który za cele upatrzył sobie pracownice agencji towarzyskich. Okazuje się, że tajemnicze morderstwa mają związek ze sprawą z przeszłości.
Nie mów nikomu Harlana Cobena
Harlan Coben jest amerykańskim pisarzem, który może poszczycić się aż 3 prestiżowymi nagrodami literackimi w kategorii powieści kryminalnej. W jego ręce powędrowały Nagroda im. Edwarda Allana Poego, czyli tzw. Edgar Award, a także Anthony Award i Barry Award.
Należy podkreślić, że jego twórczość jest doceniana w różnych częściach świata – począwszy od Stanów Zjednoczonych, przez Francję aż po Wielką Brytanię. Oprócz kryminałów, które Coben zaczął pisać na ostatnim roku w collegu, jest on także autorem tekstów publikowanych m.in. przez jeden z najbardziej cenionych amerykańskich dzienników, czyli „New York Times”.
Nie mów nikomu, czyli powieść kryminalna, której lekturę proponuję Ci w tym zestawieniu, to książka wydana w 2001 roku. Jest to historia o lekarzu Davidzie Becku mierzącym się ze stratą żony, która została porwana i zamordowana w jedną z letnich nocy. Mimo upływu lat mężczyzna nie może poradzić sobie z tą sytuacją. Nie zważając na to, że ciało kobiety zostało zidentyfikowane, pewnego dnia lekarz dochodzi do wniosku, że jego żona nadal żyje. Wszystko to za sprawą tajemniczej wiadomości. Co stało się tak naprawdę?
Siedem śmierci Evelyn Hardcastle Stuarta Turtona
Angielski pisarz i dziennikarz Stuart Turton jest autorem 2 powieści – Demon i mroczna toń z 2020 roku, która została uhonorowana nagrodą literacką przyznawaną przez The Booksellers Association oraz debiutanckiego kryminału Siedem śmierci Evelyn Hardcastle. Kryminał zdobył liczne nagrody i wyróżnienia, okazał się bestsellerem przetłumaczonym na 28 języków, a w 2020 roku ogłoszono plany ekranizacji powieści w postaci siedmioodcinkowego serialu produkcji Netflixa.
Siedem śmierci Evelyn Hardcastle to książka, która jest opisywana jako uwspółcześnienie klasyki gatunku autorstwa Agathy Christie. Tytułowa Evelyn na kartach powieści umiera kilka razy. Zbrodnia powtarza się na nowo do czasu, aż zagadka morderstwa zostanie rozwikłana. Tajemnicze okoliczności śmierci kobiety próbuje ustalić kilka osób, w tym Aiden Bishop, który każdego dnia budzi się w ciele innej osoby. Jeśli zagadka nie zostanie rozwiązana, pętla będzie powtarzać się na nowo w nieskończoność.
Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet Stiega Larssona
Ostatnią pozycją, jaką Ci dziś przedstawie jest kryminał autorstwa Szweda Stiega Larssona, który w swojej twórczości często poruszał zagadnienia mizoginii i rasizmu. To ceniony pisarz mogący pochwalić się m.in. skandynawską nagrodą literacką Szklanego Klucza, którą otrzymał aż 2 razy. Co więcej, w 2008 roku ogłoszono go autorem najchętniej sprzedających się tytułów na świecie.
Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet to książka z 2005 roku rozpoczynająca serię Millenium. Akcja powieści dotyczy tajemniczego zaginięcia nastoletniej Harriet Vanger. Zagadka pozostaje nierozwiązana przez dziesiątki lat. W końcu do sprawy powraca dziennikarz Mikael Blomkvist, który otrzymuje zlecenie napisania kroniki rodzinnej rodu zaginionej dziewczyny od magnata przemysłowego. Okazuje się jednak, że nie był to prawdziwy motyw prośby. Tak naprawdę ma on ustalić, co stało się z zaginioną Harriet. Pomaga mu w tym zajmująca się hakerstwem Lisbeth Salander.
Mam nadzieję, że któraś z pozycji skłoniła Cię do tego, aby sięgnąć po powieść kryminalną. Myślę, że naprawdę warto, ponieważ wymienione przeze mnie tytuły potrafią trzymać w napięciu, co z pewnością doceni każdy miłośnik gatunku oraz osoby, które kochają kryminały, a być może jeszcze o tym nie wiedzą.