Chyba każdy kojarzy Woody’ego Allena. Amerykański reżyser znany z kontrowersyjnego życiorysu, który stoi za mnóstwem nagradzanych produkcji i kojarzony jest przede wszystkim jako twórca komedii romantycznych. Jednak lekkie komedie to nie wszystko, co znajdziesz w jego repertuarze. Zapraszam Cię na zestawienie najlepszych produkcji Allena.
Kilka słów o Woodym Allenie
Chyba nie muszę przedstawiać Ci Woody’ego Allena, bo to nazwisko kojarzy prawdopodobnie każdy. Producent, aktor, pisarz, kompozytor, komik, ale przede wszystkim powszechnie uznany amerykański reżyser i scenarzysta. Można śmiało powiedzieć, że jest to człowiek bardzo pracowity, bo przez lata co roku pokazywał światu swoją nową produkcję. Łącznie wyreżyserował on blisko 50 filmów, a w ponad 80 odpowiadał za reżyserię. Jego dorobek został doceniony – doczekał się aż 137 nagród filmowych włącznie z 4 Oscarami, 3 Złotymi Globami i specjalną nagrodą Festiwalu Filmowego w Cannes.
Nie wspomnę już o kilkunastu nominacjach do Nagrody Akademii Filmowej. W tym roku media obiegła informacja, że 87-letni Woody Allen zapowiedział swoją reżyserską emeryturę. Miało to oznaczać, że zapowiedziany Wasp 22 będzie ostatnią produkcją filmową, która wyjdzie spod jego rąk. Finalnie okazało się jednak, że słowa reżysera zostały źle zinterpretowane, a on wcale nie zamierza kończyć kariery reżysera.
Jak już wspomniałem, twórczość Allena jest bardzo bogata i właśnie dlatego postanowiłem zaprezentować Ci 10 produkcji, które zwyczajnie warto znać. Jednak zanim przejdę do omawiania każdej z nich, przedstawię Ci pokrótce sylwetkę Woody’ego Allena, która nie ma co się oszukiwać, jest dość kontrowersyjna. Reżyser urodził się w 1935 roku w Nowym Jorku jako Allan Stewart Konigsberg i pochodził z żydowskiej rodziny, do czego zresztą nawiązuje później w swoich produkcjach. Jak to często bywa z mistrzami w swoim fachu, Allen był raczej przeciętnym uczniem.
Nie po drodze była mu także realizacja planów rodziców, którzy chcieli, aby został lekarzem. Zamiast tego od najmłodszych lat skłaniał się ku sztuce – pracował m.in. jako muzyk, komik i pisywał humorystyczne teksty do gazet. W wieku 17 lat formalnie zmienił swoje imię i nazwisko na Heywood Allen, jakby wiedział, że w przyszłości o Woodym dowie się cały świat.
Wszystkie próby zdobycia wyższego wykształcenia kończyły się u niego niepowodzeniem. Raz Allen nie zdał egzaminu na studiach, a za drugim razem odpuścił sobie karierę na uniwersytecie po tygodniu. To jednak wydawało się nie mieć znaczenia, bo Allen zdążył już podpisać kontrakt z jedną z nowojorskich agencji, a w 1965 roku udało mu się zdobyć pierwszą rolę w filmie Co słychać, koteczku? Również scenariusz tej komedii był jego autorstwa.
Później Allen zajął się produkcją pierwszego spektaklu teatralnego i cieszył się jako debiutujący reżyser komedii kryminalnej, do której napisał również scenariusz. Następnie powstały takie filmy jak m.in. Wszystko, co chcieliście wiedzieć o seksie, ale baliście się zapytać, Bananowy Czubek czy Śpioch. Woddy’emu Allenowi nie był obcy multitasking – wiele razy jednocześnie reżyserował, odpowiadał za scenariusz i odgrywał główne role.
W 1977 roku nastąpił przełom w jego twórczości, czyli komedia romantyczna Annie Hall, o której opowiem Ci później. Kolejne produkcje Allena były przyjmowane różnie. Za jedne został obsypany nagrodami, inne zaś nie przyniosły mu uznania ani krytyków, ani publiczności. Nie zmienia to faktu, że mnóstwo jego filmów do tej pory cieszy się sławą i poważaniem, a samego Allena okrzyknięto jednym z najbardziej uznanych amerykańskich reżyserów.
Kontrowersje wokół postaci reżysera
Wspominając o postaci i twórczości Allena ciężko nie wspomnieć o licznych kontrowersjach związanych z jego osobą. Reżyser zdecydował się na ślub 3 razy. Pierwszą żonę poślubił w wieku 19 lat, a ich związek przetrwał 5 wiosen. Później Allen związał się z aktorką Louise Lesser, ale ich małżeństwo trwało zaledwie 4 lata. Później reżyser spotykał się z innymi kobietami, najczęściej aktorkami. Nigdy zresztą nie ukrywał swojej słabości do płci pięknej.
Jedną z kobiet w jego życiu była aktorka Mia Farrow, z którą reżyser był w związku przez ponad 10 lat, jednak para nigdy nie wzięła ślubu. Kontrowersję wzbudzał fakt, że para nawet nie mieszkała razem, ale zdecydowała się na wspólną adopcję 2 dzieci. Mia Farrow wchodząc w związek z reżyserem, miała już 7 dzieci (4 biologicznych oraz 3 adoptowanych). Zakończenie ich związku było wyjątkowo burzliwe i kontrowersyjne. Powodem rozstania okazał się romans Allena z Soon-Yi, czyli adoptowaną córką Mii Farrow. W 1997 roku reżyser wziął ślub z 35 lat młodszą kobietą, a ich związek określano jak niemoralny i kazirodczy (jednak Allen nigdy nie adoptował Soon-Yi, więc ta nie była jego córką). Para jest małżeństwem do dziś.
Jednak nie tylko to wydarzenie z życia Allena sprawiło, że jego osoba stała się synonimem kontrowersji, a kariera stanęła pod znakiem zapytania. Była partnerka oskarżyła reżysera o molestowanie seksualne wówczas 7-letniej Dylan Farrow, czyli adoptowanej córki Allena i Mii Farrow.
Nic więc dziwnego, że konflikt pomiędzy nimi przeniósł się do sądu, gdzie była para walczyła o prawa do opieki nad dziećmi. Reżyser został więc dwukrotnie oskarżony o nadużycia seksualne w stosunku do adoptowanej córki byłej partnerki i córki Dylan Farrow, która wspólnie adoptowali z byłą partnerką. Soon-Yi publicznie zaprzeczyła jakimkolwiek doniesieniom o molestowaniu, jakiego miał dopuścić się wobec niej Allen. Podkreśliła także, że ich związek rozpoczął się, dopiero gdy była już dojrzałą kobietą.
Finalnie wyrok sądu zapadł na korzyść Farrow, której przyznano opiekę nad trójką ich dzieci. Później Woddy’ego Allena oczyszczono z zarzutów molestowania 7-letniej Dylan. Na ten temat wypowiadała się zarówno obecna żona reżysera, jak i jego adoptowany syn. Oboje zaprzeczyli, żeby dopuszczał się on jakichkolwiek nadużyć wobec któregokolwiek z dzieci. Wspomnieli również o agresji i przemocy ze strony matki, Mii Farrow. Po latach Dylan Farrow odniosła się do swoich przeżyć, podtrzymując oskarżenia wobec swojego ojca. Mimo oskarżeń o pedofilię Woody Allen kontynuował swoją pracę, zajmując się produkcją kolejnych powszechnie uznanych filmów.
Jego kariera stanęła pod znakiem zapytania po raz kolejny, kiedy na jaw wyszła sprawa producenta filmowego Harveya Weinsteina, który obecnie odbywa wyrok 23 lat pozbawienia wolności za gwałty i molestowanie seksualne. Wówczas cały świat dowiedział się o ruchu #MeToo zwracającym uwagę na problem mizoginii i molestowania seksualnego kobiet. Właśnie wtedy Dylan Farrow ponownie poruszyła temat swoich oskarżeń wobec Allena. Skutkowało to licznymi przeprosinami ze strony aktorów, którzy wzięli udział w filmach reżysera.
Na taki krok zdecydowali się m.in. odtwórca głównej roli w produkcji Allena W deszczowy dzień w Nowym Jorku oraz Mira Sorvino, która za rolę w Jej wysokość Afrodyta otrzymała Oscara. Allen wielokrotnie wzbudzał i wzbudza kontrowersje, a publiczność podzieliła się na miłośników jego twórczości oraz widownię bojkotującą jakąkolwiek działalność reżysera, który miał dopuścić się pedofilii. Jak było naprawdę? Może kiedyś się o tym dowiemy.
Filmy Woody’ego Allena, które musisz obejrzeć
Woody Allen jest znany przede wszystkim ze swoich komedii z dużą dawką inteligentnego żartu, ale jego twórczość jest o wiele bardziej różnorodna. Reżyser zaczynał od lekkich komedii, aby później w swoich filmach poruszać tematy takie jak miłość, śmierć, ateizm, seksualność czy swoje żydowskie pochodzenie.
Co ciekawe, światopogląd, który przedstawiają głowni bohaterowie jego dzieł, bardzo często jest tożsamy z poglądami wygłaszanymi przez Allena w danym momencie jego życia. Niektórzy mówią, że jego najnowsze filmy są w zasadzie bardzo podobne i doceniają jedynie starsze produkcje, inni zaś niecierpliwie wyczekują nowego hitu. Wiadomo, Allen ma na swoim koncie lepsze i gorsze produkcje. Ja natomiast przygotowałem dla Ciebie zestawienie tych, które moim zdaniem zdecydowanie warto znać.
Annie Hall
Annie Hall to komedia romantyczna z 1977 roku, nad którą Allen pracował wraz ze scenarzystą Marshallem Brickmanem. Nie bez przyczyny wymieniam tę produkcję jako pierwszą. To właśnie Annie Hall sprawiła, że kariera reżysera zaczęła rozkwitać, a on pokazał się publiczności z innej strony. Produkcja została nagrodzona mnóstwem nagród, w tym aż czterema Oscarami i Złotym Globem.
Co prawda tak samo, jak poprzednie filmy Allena Annie Hall jest komedią, jednak w produkcji poruszono także nieco poważniejszą tematykę, a całokształt oceniany jest jako dojrzalszy od poprzednich filmów. Ta pozycja przedstawia również motywy, po które reżyser będzie sięgał jeszcze wiele razy – m.in. portret Nowego Jorku, czyli ukochanego miasta Allena, rozważania na temat pochodzenia reżysera czy rozważania nad sensem życia.
Annie Hall opowiada historię o relacji nowojorskiego komika Alvy’ego Singera (Woody Allen) oraz początkującej piosenkarki, tytułowej Annie Hall (Diane Keaton). On panicznie boi się śmierci, a ona jest pełną energii, raczej lekkomyślną kobietą. Bohaterowie zakochują się w sobie, zostają parą, a później rozchodzą i tak przynajmniej kilka razy. Film składa się z retrospekcji z życia i burzliwego związku bohaterów, które Alvy komentuje, często wypowiadając się wprost do widza. Ponoć Annie Hall ma w sobie bardzo dużo z życia samego Allena. To właśnie na tej produkcji reżyser zarobił najwięcej.
Manhattan
Kolejna komedia romantyczna w dorobku Allena i jego drugi najbardziej dochodowy film, czyli Manhattan. Pisaniem scenariusza wraz z Woodym Allenem ponownie zajął się Marshall Brickman, a główną rolę odegrał sam reżyser. U jego boku znów stanęła natomiast utalentowana Diane Keaton.
Fabuła filmu opowiada o Isaacu Davisie – dwukrotnym rozwodniku, scenarzyście z Nowego Jorku, który spotyka się ze swoją 17-letnią uczennicą (Mariel Hemingway) i jest w trakcie pisania książki o jego wielkiej miłości do amerykańskiego miasta. Niezadowolony ze swojego obecnego związku mężczyzna w średnim wieku dodatkowo przeżywa kryzys zawodowy. Wraz z upływem czasu Isaac zakochuje się w kochance swojego przyjaciela.
Główny bohater jest pełen wątpliwości i dylematów. Jego to portret nowojorskiego intelektualisty, a sam film (jak wiele innych w reżyserii Allena) pokazuje piękno jego ukochanego miasta i z powodzeniem można nazwać go odą do Nowego Jorku. To właśnie z tego filmu pochodzi kultowe już ujęcie Mostu Queensboro. Manhattan jest pełen zarówno dialogów, jak i monologów, co również jest charakterystyczne dla produkcji Allena.
Hannah i jej siostry
Kolejne dzieło Allena, którego akcja toczy się w Nowym Jorku. Hannah i jej siostry z 1986 roku opowiada o rodzeństwie trzech kobiet. Jedna z nich, tytułowa Hannah jest aktorką. W rolę tę wcieliła się obecnie była partnerka Allena, Mia Farrow. Tytułowa bohaterka to spełniona kobieta, jednak jej siostry są zagubionymi duszami – jedna ma problemy z używkami, a druga żyje w cieniu własnego męża. Hannah wspiera swoje siostry i jest dla nich podporą. Jednym z głównych bohaterów jest także pierwszy mąż spełnionej aktorki, który jest neurotykiem i hipochondrykiem. Jak już się pewnie domyślasz, w tę rolę wcielił się Woody Allen.
Hannah i jej siostry to typowa dla bohatera moich wywodów inteligentna komedia, pełna błyskotliwych dialogów, monologów i filozoficznych rozważań. Film jest doceniany m.in. za dozę humoru połączoną ze współmierną dawką powagi. Nie brakuje także pięknego obrazu Nowego Jorku okraszonego muzyką jazzową. Co ciekawe, produkcja nawiązuje do dramatu Fanny i Alexander w reżyserii uznanego Ingmara Bergmana. Swoją drogą Woody Allen niejednokrotnie wyrażał wielkie uznanie dla bergmanowskiej twórczości.
To dzieło Allena zostało wręcz obsypane nagrodami – łącznie ta produkcja otrzymała ich aż 21. W ręce Woody’ego powędrował Oscar za najlepszy scenariusz, natomiast Dianne Wiest oraz Michael Caine otrzymały Oscary za najlepsze role drugoplanowe. Oprócz aż 3 Oscarów Hannah i jej siostry odznaczono m.in. Złotym Globem i 2 Nagrodami Brytyjskiej Akademii Filmowej.
Zelig
Film z 1983 roku, który reprezentuje gatunek mockumentary, czyli jest fikcją naśladującą film dokumentalny z zabarwieniem satyrycznym. W tym przypadku ponownie Woody Allen jest nie tylko odpowiedzialny za reżyserię i scenariusz, ale i wciela się w postać głównego bohater, Leonarda Zeliga. Na ekranie Allenowi towarzyszy również jego ówczesna partnerka – Mia Farrow. Akcja toczy się w Nowym Jorku i opowiada o tytułowym Zeligu, czyli mężczyźnie, który cierpi na tak zwany syndrom kameleona. Polega on na tym, że bohater upodabnia się do swojego otoczenia, zarówno pod względem zachowania, jak i wyglądu. Przykładowo Zelig, spędzając czas z lekarzami, automatycznie wygląda i zachowuje się jak reprezentant tej grupy.
Zelig jest jedną z najbardziej uznanych produkcji Allena. W filmie można znaleźć dużą dawkę humoru, ale nie tylko. Przede wszystkim mockument pokazuje losy zagubionego człowieka, który nie może odnaleźć się we współczesnej mu rzeczywistości i za wszelką cenę próbuje się do niej dostosować. To opowieść o zagubieniu, potrzebie akceptacji, samotności wśród mas oraz mechanizmach, jakie rządzą kulturą popularną. Produkcja była dwukrotnie nominowana do Oscara i Złotego Globu, a na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji Woody Allen jako Leonardo Zelig zdobył nagrodę David di Donatello w kategorii Najlepszy aktor zagraniczny.
Co nas kręci, co nas podnieca?
Co nas kręci, co nas podnieca to kolejna produkcja w tym zestawieniu, której akcja toczy się na Manhattanie. Amerykańsko-francuska komedia obyczajowa z 2009 roku opowiada o starszym mężczyźnie, Borisie Yellnikoffie, który zakochuje się w 20-latce. Złośliwy i cyniczny, a jednocześnie bardzo inteligentny główny bohater zmienia się pod wpływem młodej kobiety.
W pewnym momencie do akcji wkracza matka 20-letniej Melody, która nie jest zadowolona z nietypowego związku córki. Co nas kręci, co nas podnieca to opowieść o uczuciach i relacjach międzyludzkich, a jednocześnie duża dawka allenowskiego humoru. Komedia została bardzo dobrze przyjęta zarówno na świecie, jak i w Polsce, gdzie okazała się wówczas drugim najchętniej oglądanym filmem Allena.
Wnętrza
Wnętrza z 1978 roku to produkcja Allena, która zdecydowanie wyróżnia się na tle pozostałych. Przede wszystkim nie jest to kolejna komedia, tylko dramat inspirowany życiem uznanego szwedzkiego reżysera, Ingmara Bergmana. Co więcej, w filmie najważniejsze jest to, co widać, a nie to, co słychać, a więc aspekty wizualne ustępują w tym przypadku rozbudowanym, licznym dialogom charakterystycznym dla Allena. Historię ukazaną w produkcji opowiada bowiem wystrój wnętrz, co muszę przyznać, robi niemałe wrażenie.
Akcja toczy się w Nowym Jorku i przedstawia życie rozbitej, bogatej rodziny – matki, trzech córek i ojca, który odszedł od żony do innej kobiety. Filmowa Eve jest chłodną perfekcjonistką oraz dekoratorką wnętrz i to właśnie ona odpowiada za aranżację pomieszczeń uchwyconych w starannych kadrach. Produkcja opowiada o skomplikowanych relacjach rodzinnych i próbach uporządkowania stosunków pomiędzy surową matką, która stanęła w obliczu rozwodu oraz jej córkami. Film kilkukrotnie nominowano do Oscara oraz Złotego Globu. Odtwórczyni roli Eve, Geraldine Page otrzymała Nagrodę Brytyjskiej Akademii Filmowej w kategorii „Najlepsza aktorka drugoplanowa”, a Maureen Stapleton, która wcieliła się w postać nowej partnerki męża Eve została odznaczona nagrodą Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych.
Mężowie i żony
Mężowie i żony z 1992 roku to melodramat opowiadający historię dwóch nowojorskich małżeństw − Jacka (Sydney Pollack) i Sally (Judy Davis) oraz Gabe’a (Woody Allen) i Judy (Mia Farrow). Gdy pierwsza para przechodzi poważny kryzys w związku i podejmuje decyzję o rozstaniu, postanawia opowiedzieć o tym przyjaciołom, czyli Gabe’owi oraz Judy.
Wówczas bohaterowie dowiadują się, że oni również postanowili się rozejść. Tytułowi mężowie i żony szybko odnajdują nowych partnerów. Ten film Allena to opowieść o kryzysie wieku średniego i poszukiwaniach drugiej młodości, a wszystko to z umiarkowaną jak na Allena dozą humoru. Za sprawą tej produkcji w ręce Woody’ego Allena trafiła Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej w kategorii „Najlepszy scenariusz oryginalny”. Oprócz tego film był dwukrotnie nominowany do Oscara oraz otrzymał nominację do Złotego Globu.
Vicky Cristina Barcelona
Vicky Cristina Barcelona to pierwsza produkcja w tym zestawieniu, której akcja toczy się nie w Nowym Jorku, a w słonecznej Barcelonie. Zaznaczę jednak, że nie jest to pierwszy film Allena, w którym kinowych bohaterów można zobaczyć w kraju europejskim. Hiszpańsko-amerykańska produkcja z 2008 roku opowiada o dwóch przyjaciółkach − romantycznej, skłonnej do romasnów Cristinie (Scarlett Johansson) oraz trzeźwo myślącej Vicky (Rebecca Hall), które decydują się na wakacyjny wyjazd do Hiszpanii.
Podczas wyjazdu kobiety poznają osobliwego artystę Juana Antonina (Javier Bardem). Vicky na skutek nieoczekiwanego biegu zdarzeń jest zauroczona w mężczyźnie, jednak trzyma artystę na dystans ze względu na narzeczonego, który czeka na nią w Stanach Zjednoczonych. W pewnym momencie do akcji wkracza histeryczna i wybuchowa była żona artysty (Penélope Cruz). Cristina zafascynowana artystą postanawia wprowadzić się do Juana, aby tam tworzyć trójkąt miłosny wraz z jego temperamentną byłą żoną.
Vicki Cristina Barcelona to typowa dla Allena, doprawiona humorem historia o relacjach i miłości, która ma wiele twarzy. Film został przyjęty przez widownię bardzo entuzjastycznie. Produkcja została nagrodzona m.in. Złotym Globem w kategorii „Najlepsza komedia lub musical” oraz Nagrodą Brytyjskiej Akademii Filmowej dla Penélope Cruz. W ręce hiszpańskiej aktorki powędrował także Oscar w kategorii „Najlepsza aktorka drugoplanowa”. Co ciekawe, współpraca na planie Vicky Cristina Barcelona skończyła się dla Penélope Cruz oraz Javiera Bardema ślubem.
Jej wysokość Afrodyta
Kolejna do krzty allenowska komedia. Nie bez powodu, ponieważ odpowiada on nie tylko za reżyserię i scenariusz, ale jest także odtwórcą jednej z głównych ról. Jej wysokość Afrodyta z 1995 roku to błyskotliwa historia inspirowana grecką tragedią. Opowiada o parze nowojorczyków (kto by się spodziewał), która postanawia adoptować syna. Okazuje się, że chłopiec jest ponadprzeciętnie inteligentny, co skłania ojca do poszukiwań biologicznej matki syna. Podstępem zdobywa jej adres i udaje się na spotkanie z kobietą, aby przekonać się, że znacznie różni się od roztropnego dziecka. Biologiczna matka chłopca okazuje się bowiem niezbyt rozgarniętą gwiazdą filmów dla dorosłych.
I ta produkcja Allena została doceniona zarówno przez widownię, jak i krytyków. Mira Sorvino, która wcieliła się w rolę biologicznej matki chłopca, otrzymała za jego sprawą Oscara w kategorii „Najlepsza aktorka drugoplanowa”. Do Oscara jako autor „Najlepszego scenariusza oryginalnego” został nominowany również sam Allen. Co więcej, Mira Sorvino zgarnęła także m.in. Złoty Glob oraz nagrodę Critics’ Choice.
Blue Jasmine
Blue Jasmine to ostatnia produkcja, jaką przedstawię Ci w tym zestawieniu. Film z pewnością nie jest kolejną lekką komedią. Tytułowa Jasmine (Cate Blanchett) oraz jej przyrodnia siostra Ginger (Sally Hawkins) prowadzą zupełnie odmienne życie. Jasmine mieszka w willi z zamożnym partnerem, natomiast Ginger żyje skromnie w San Francisco. W pewnym momencie życie Jasmine obraca się o 180 stopni. Mąż kobiety ją zdradza i proponuje rozwód.
Następnie na skutek donosów ze strony żony trafia do więzienia za przestępstwa finansowe, gdzie popełnia samobójstwo. Jasmine traci cały majątek, pakuje walizkę i wyjeżdża do siostry, z którą wcześniej nie chciała utrzymywać bliskich kontaktów. W San Francisco chce znaleźć tymczasowe schronienie do momentu, aż na nowo nie uporządkuje swojego życia. W Blue Jasmine Allen opowiada kryzysie emocjonalnym i ekonomicznym, alienacji, zagubieniu oraz poszukiwaniu własnego „ja”. Wszystko okraszone błyskotliwymi dialogami oraz humorem.
Niektórzy uwielbiają twórczość Allena, a inni wolą podarować sobie jego produkcje. Bez względu na to, w której grupie jesteś, trzeba przyznać, że amerykański reżyser wydał na świat kilka klasyków zdecydowanie wartych obejrzenia. Świadczą o tym, chociażby nagrody, którymi filmy zostały obsypane.