Na co dzień jesteśmy przyzwyczajeni do udogodnień, które zapewnia nam nasz cywilizowany świat. A co jeśli pewnego dnia wszystko runie, spadnie na nas asteroida lub będziemy musieli ukrywać się w lesie przed groźnym wirusem? Oczywiście jest to mocno katastroficzny scenariusz. Niemniej, w takich sytuacjach niezbędna jest znajomość sztuki przetrwania. Przekonaj się, na czym polega bushcraft i jakie są zasady przetrwania w dziczy. Podpowiem Ci także, jakie są elementy wyposażenia survivalowca.
Survival a przetrwanie w dziczy – czy są jakieś różnice?
Już na wstępie przedstawiłem drastyczny scenariusz. Jednak znajomość sztuki przetrwania przyda się nie tylko podczas apokaliptycznych wizji końca świata. Tak naprawdę może znaleźć zastosowanie w trakcie zwykłej wyprawy górskiej lub wędrówki po lesie. Wystarczy zgubić szlak, zabłądzić w nieznane rejony, gdy słońce chyli się ku zachodowi lub skręcić kostkę bądź poważnie się zranić. W takich sytuacjach często pojawia się panika, a lekarstwem może okazać się właśnie znajomość podstaw survivalu.
Sztuka przetrwania rozpatrywana jest także w kategoriach czysto hobbystycznych. Jest to dobry sposób na oderwanie się od codziennego życia, pracy przed komputerem i wejście w zupełnie inne warunki. Survival daje doświadczenia dotąd nam nieznane, które powodują wyjście z własnej strefy komfortu i zastrzyk adrenaliny. Wiele osób korzysta z uczestnictwa w obozach survivalowych czy szkoleniach, aby poczuć namiastkę życia w dziczy.
Skoro już mowa o życiu w dziczy – chciałbym w tym miejscu wyjaśnić różnicę między survivalem a sztuką przetrwania w dziczy, ponieważ wiele osób używa określeń naprzemiennie. Survival to w ogólnym rozumieniu sztuka przetrwania w ekstremalnych warunkach. Nie dotyczy tylko życia na łonie natury, ale także w mieście, gdy zostanie odcięty prąd czy dostęp do wody lub w warunkach wojennych. Sztuka przetrwania w dziczy uzyskała ostatnio swoją własną nazwę i określamy ją mianem bushcraftu.
Bushcraft – na czym polega?
Zasadniczą różnicą między survivalem a bushcraftem jest obszar zastosowania technik. Survival odnosi się do sytuacji kryzysowych i zazwyczaj zakłada, że szybko z nich wyjdziemy. Natomiast bushcraft ogranicza się do życia w lesie – zakłada, że nie tylko będziemy w stanie przetrwać w puszczy kilka dni, ale nawet w niej żyć. Z racji tego jest czynnością, którą można praktykować, a nie tylko się nauczyć. Bushcraft uczy przede wszystkim życia w zgodzie z naturą – nie mamy jej niszczyć, eksploatować, tylko żyć na jej zasadach. Dlatego do głównych czynności zalicza się naukę zdobywania pożywienia, rozpalania ognia i organizowania sobie miejsca noclegowego.
A jaka jest właściwie granica między prawdziwą a udawaną sztuką przetrwania? Czy jeśli kupię zapałki w sklepie i pójdę rozpalić ogień w lesie to mogę nazywać się survivalowcem? Cóż, szkoły są różne, a co człowiek to inne podejście. Niektórzy uważają, że główną ideą bushcraftu jest zespolenie się z naturą i używanie tego, co nam daje, oczywiście również w przetworzonej wersji (krzesiwo, noże, ubrania z wełny). Inni zaś na swoje wyprawy zabierają namioty, hamaki i dokładnie wyposażone placki. Jest to dobry sposób na rozpoczęcie swojej przygody ze sztuką przetrwania, by nie rzucać się od razu na głęboką wodę.
Wśród zwolenników bushcraftu można także wyodrębnić trzy grupy, które charakteryzuje nieco odmienne podejście do radzenia sobie w dziczy. Pierwszy z nich to sposób tradycyjny, czy też inaczej nazywany rekonstrukcyjnym. Skupia się wokół metod stosowanych przez pionierów bushcraftu – nowoczesne narzędzia i sprzęty są tu niedozwolone. Drugi rodzaj określa się jako praktyczny.
Odbiega nieco w stronę survivalu i pozwala na wspomaganie się wszelkimi dostępnymi przyrządami. Ostatni z nich to podejście filozoficzne, którego głównym celem jest zbliżenie się z naturą. Z tego powodu wykorzystuje się jak najmniejszą liczbę przedmiotów stworzonych przemysłowo przez człowieka. Najważniejszy jest kontakt z przyrodą na takich warunkach, na jakich obcowali z nią nasi pradawni przodkowie.
Zasady przetrwania w dziczy
Bushcraft to sposób na to, by poczuć się jak ludzie plemienni. Sama praktyka wywodzi się z Ameryki Północnej, a zapoczątkował ją Mors Kochański. Uważa się go za prekursora sztuki przetrwania w naturze, gdzie do głównych zasad zalicza się korzystanie z zasobów Ziemi w taki sposób, w jaki robili to ludzie pierwotni. Opiera się na rzemiośle, a nie eksploatowaniu. Jakie jeszcze zasady obowiązują sztukę przetrwania w dziczy?
Nastawienie psychiczne – to połowa sukcesu jak nie większość. W sytuacjach kryzysowych często pojawia się panika, która paraliżuje i wyłącza rozsądne myślenie. Kluczowe jest powstrzymanie strachu i zachowanie trzeźwego umysłu, ponieważ bez tego umiejętności survivalowe na nic się zdadzą. Psychika jest również istotna do „wytrzymania”. W czasie obozu survivalowego lub samodzielnej wyprawy bushcraftowej pojawią się sytuacje, w których będziesz chciał się poddać. Mocna psychika pozwoli Ci przezwyciężyć kryzysowe momenty.
Kształtowanie umiejętności – zarówno tych fizycznych, związanych z rozpalaniem ognia, zastawianiem pułapek itp., jak i tych związanych z rozpoznawaniem roślin (aby rozróżnić zwykłą jagodę od tej wilczej). Liczy się także umiejętność polowania i obrabiania zwierzyny.
Jedzenie nie tylko z lasu – oczywiście możesz postawić na ekstremalne warunki wyprawy, jednak polecam zawsze wziąć ze sobą kilka puszek i żywność liofilizowaną. Przyda Ci się również sprzęt do uzdatniania wody.
Dbanie o higienę – mimo że nie masz codziennych luksusów w postaci w pełni wyposażonej łazienki i ciepłej wody 24/7, to wciąż powinieneś zachować minimalne zasady higieny. Staraj się przemyć w czystym strumieniu po całym dniu wędrówki.
Odpowiednie planowanie – zawsze, gdy wyruszamy w nieznane miejsca mamy jakiś plan. Nawet gdy są to typowo turystyczne wycieczki z przewodnikiem, mamy przedstawiony konkretny harmonogram zwiedzania i przemieszczania się. Nie inaczej jest w przypadku bushcraftowych wypraw, podczas których plan „B” to minimum – w końcu musisz być przygotowany na każde możliwe scenariusze. Planowanie dotyczy również odpowiedniego przygotowania. Nie bierz zbyt wielu rzeczy podążając za zasadą, że wszystko się może przydać. Pamiętaj, że to Ty będziesz musiał dźwigać cały ten ekwipunek. Musisz więc rozpoznać, które narzędzia są kluczowe, a bez których sobie poradzisz.
Niezbędne wyposażenie survivalowca
To, ile i jakie rzeczy zabierzesz na swoją przygodę ze sztuka przetrwania zależy tylko od Ciebie – a tak właściwie od poziomu swoich umiejętności. Pamiętaj, że gdy dopiero zaczynasz, nie warto rzucać się od razu na głęboką wodę i wyprawiać się do lasu jedynie z siekierką. Niektóre przyrządy są naprawdę kluczowe, gdy chcesz po prostu uzyskać nowe doświadczenia, a nie wyrządzić sobie krzywdę. Co warto zabrać na bushcraft?
Noże i siekiera – nóż może przydać się w wielu różnych sytuacjach (warto postawić na taki składany), a siekierka będzie niezbędna do porąbania drewna na opał. Nie musisz zabierać ze sobą tej w standardowych rozmiarach – wystarczy jej mniejsza wersja.
Plecak turystyczny – to właściwie „must-have” każdej wyprawy. W końcu w czymś trzeba nieść cały niezbędny sprzęt, czyż nie?
Odpowiednie ubranie – to również niezwykle istotny element wyposażania. Postaw na odzież i obuwie taktyczne, czyli tę wykonaną z bardziej wytrzymałego i odpornego na różne warunki atmosferyczne materiału. Z pewnością przyda Ci się również płaszcz przeciwdeszczowy.
Wielofunkcyjna peleryna – przyda się szczególnie w chłodniejsze dni. Może służyć jako koc czy śpiwór, sprawdzi się także podczas nocowania na hamaku.
Hamak, karimata, czyli coś do spania – umiejętność organizowania sobie miejsca noclegowego jest jedną z podstawowego pakietu kompetencji każdego survivalowca. Jednak nie musisz przykrywać się liśćmi i spać na gałęziach drzew. Zabierz ze sobą hamak, śpiwór, karimatę lub specjalną matę samopompującą.
Latarka, sznurek, kompas i krzesiwo – każdy z tych przedmiotów znajdzie zastosowanie w różnych sytuacjach. Krzesiwo jest niezbędne do rozpalenia ogniska, sznurek do rozstawienia schronienia. z kolei latarka i kompas pomogą Ci się odnaleźć w terenie, nawet po zachodzie słońca. Warto również zabrać ze sobą mapę. Postaw jednak na tę laminowaną, ponieważ nie zmoknie w deszczu.
Manierka i menażka – z pewnością przyda Ci się także coś do przenoszenia wody i jedzenia. Plastikowe opakowania raczej nie zdadzą tu egzaminu. Uzupełnij swoje wyposażenie także w filtry do uzdatniania wody.
Apteczka – do podstawowych rzeczy należą bandaże, plastry, leki oraz coś do odkażania ran. Możesz również zabrać ze sobą szczypce do usuwania kleszczy.
Bushcraft – dla kogo będzie odpowiedni?
Na bushcraft oczywiście może się wybrać każdy. Wystarczy odpowiednie przygotowanie i pozytywne nastawienie. Jednak bez tych dwóch raczej nie warto rzucać się w dzicz. Jeżeli wybierasz się z grupką znajomych to upewnij się, że każdy z nich jest odpowiednio przygotowany i wie, na czym taka wyprawa będzie polegać.
Pamiętaj również, że warto zaczynać od tych „lżejszych” etapów i powoli stawiać kroki w trenowaniu sztuki przetrwania. Możesz nawet zacząć od zwykłego kempingu w lesie z namiotami, śpiworami i kuchenką gazową, a z czasem ograniczać sprzęt do podstawowego minimum. Bushcraft to aktywność, którą uprawia się regularnie, a nie raz w życiu. W końcu najważniejsze są doznania, kontakt z przyrodą i wyjście poza własną, cywilizacyjną strefę komfortu.