Każdy ma takie dni, podczas których czuje się gorzej. Gorsza pamięć, osłabiony refleks, zmęczenie i mózg niezdolny do wymyślenia czegokolwiek kreatywnego – to wszystko powoduje, że człowiek najchętniej przeleżałby całą dobę w łóżku. A czy wiedziałeś, że istnieją substancje, których regularne spożywanie jest w stanie wyeliminować wszystkie te problemy? Poznaj nootropics, czyli suplementy nootropowe!
Substancje nootropowe – do czego służą?
Jestem wielkim kinomaniakiem. Pochłaniam seriale i filmy nałogowo, cały czas śledząc na bieżąco najważniejsze premiery. Kiedyś podczas jednego z wieczornych maratonów, jeszcze w 2011 roku, natknąłem się na tytuł Limitless (Jestem Bogiem). Opowiada on historię cierpiącego na wieczny brak weny pisarza Eddiego (Bradley Cooper), w którego ręce przypadkowo trafia narkotyk pozwalający wykorzystywać mózg w optymalny sposób.
Śledząc fabułę, muszę Ci się przyznać, że jedyne, o czym myślałem to o tym, że taka tabletka przydałaby się każdemu – w końcu kto nie chciałby stać się produktywnym geniuszem w ciągu jednej nocy? Szybkie przeszukanie internetu pozostawiło mnie z przykrą wiadomością: dopalacz z filmu był fikcyjny. Cóż, mogłem się tego domyślać, bo gdyby istniał naprawdę, to byłby zdecydowanie popularniejszy.
Mimo wszystko zacząłem zastanawiać się, czy istnieją środki, które polepszają jakość codziennego życia nawet w umiarkowany sposób i okazało się… że tak. Są legalne, bezpieczne (zażywane zgodnie z zaleceniami) i skuteczne. To wtedy po raz pierwszy w swoim życiu odkryłem istnienie substancji nootropowych, chociaż okazało się, że niektóre z nich goszczą w mojej diecie już od dawna.
Nootropics – jak działają?
Na samym początku muszę wyjaśnić pewną kwestię: suplementy nie są lekami, a leki nie są suplementami. Niby oczywiste, ale zaoszczędzi nam wiele czasu na zrozumienie pewnych niejasności, które mogą wysunąć się podczas czytania tego tekstu. Otóż:
- leki to preparaty o udowodnionym działaniu medycznym, popartym przez wiele badań;
- suplementy to preparaty, których spożycie może potencjalnie nieść wiele korzyści, ale wcale nie musi (zazwyczaj brakuje danych, które mogłyby to udowodnić).
Leki nootropowe to preparaty farmaceutyczne, które poprawiają funkcjonowanie mózgu. Mają na celu:
- zwiększenie koncentracji,
- pamięci;
- uwagi;
- motywacji.
Wzmacniają układ nerwowy, zmniejszają stres oraz zwiększają zdolność do pochłaniania nowej wiedzy. Są używane przez osoby, które pragną zwiększyć swoją wydajność intelektualną, ale przede wszystkim przez pacjentów cierpiących na choroby neurologiczne, jak Alzheimer. Dostępne jedynie na receptę, ponieważ korzystanie z nich musi być kontrolowane przez lekarzy specjalizujących się w neurologii lub psychiatrii.
Na szczęście jednak istnieją substancje nootropowe, które lekami nie są, a jedynie suplementami diety, dostępnymi w prawie każdej aptece, supermarkecie i sklepie internetowym. I to właśnie je powinieneś rozważyć jako stały element swojej codziennej diety, bo robią dokładnie to, o czym przed chwilą wspomniałem – poprawiają wydajność intelektualną, a często nawet fizyczną.
Substancje nootropowe – czy ich działanie jest wyczuwalne?
Odpowiedź na to pytanie nie jest oczywista, bo wszystko zależy od organizmu osoby ich używającej. Za najprostszy przykład może posłużyć kofeina, która jest najpopularniejszą substancją nootropową na całym świecie. To właśnie ją miałem na myśli, pisząc, że okazało się, że niektóre z nich znajdują się w mojej diecie od dawna.
Kofeina niektórych pobudza, pozwala przetrwać ciężki poranek, a nawet wspomóc podczas procesów kreatywnych, a innych już niekoniecznie. Sam znam kilka osób, które są w stanie wypić dwa mocne napoje energetyzujące o godzinie 22, a chwilę po tym pójść spać. Ja zaliczam się do tej pierwszej grupy, więc naturalnym spostrzeżeniem dla mnie było to, że jestem wyjątkowo podatny na działanie składników zwanych stymulantami.
Wspominam o kofeinie dlatego, że różnice w odbiorze poszczególnych substancji nootropowych są dokładnie takie same. Ashwaganda może podziałać na Ciebie stymulująco, może odprężyć Cię przed snem, a zdarzyć może się też tak, że nie odczujesz jej działania w żaden sposób.
Na szczęście spożywanie nootropów nie jest wcale rosyjską ruletką, w której będziesz musiał zgadywać, jak dana substancja na Ciebie podziała. Czego by nie powiedzieć, to kofeina działa pobudzająco na większość społeczeństwa, a osoby, którym nie jest dane doświadczyć tego efektu, są jedynie wyjątkiem potwierdzającym regułę.
Przydomek „smart drugs” – czy nootropy są legalne?
Na pewno zdajesz sobie sprawę z tego, że kwestia legalności jest dosyć trudnym tematem. Niektóre produkty są np. legalne w Ameryce, ale w Polsce już nie. W Mekce, w 1511 roku, kawa była produktem zakazanym, bo przedstawiciele władzy doszli do wniosku, że stymuluje zbytnio racjonalne myślenie i często bywa pretekstem do spotkań towarzyskich. Sprytne zabezpieczenie przed pojawieniem się szkodliwych konspiracji mających na celu obalenie rządów. A dzisiaj? Kawa jest legalna na całym świecie i wiele osób nie wyobraża sobie bez niej początku dnia.
Substancje nootropowe, które opiszę w dalszej części artykułu, są całkowicie legalne na terenie naszego kraju i dostępne bez recepty, aby nie doprowadzić do sytuacji, w której ktoś mógłby odebrać to jako zachętę do złamania prawa.
Najpopularniejsze nootropy i ich działanie
Które substancje nootropowe powinieneś kupić w pierwszej kolejności? To zależy od tego, z jakimi problemami borykasz się na co dzień – swój zestaw suplementacyjny powinieneś dobrać na ich podstawie. Przygotowałem listę zawierającą m.in. jedne z najpopularniejszych, abyś wiedział, w czym można wybierać.
Kofeina
Kofeina to organiczny związek chemiczny, który znaleźć można zazwyczaj w ulubionych napojach, tj, kawie, herbacie (tak, liście czarnej herbaty zawierają jej całkiem sporą dawkę) i napojach gazowanych. To alkaloid, który działa stymulująco na układ nerwowy i sercowo-naczyniowy. Zwiększa też poziom adrenaliny we krwi, co pozwala czuć się bardziej pobudzonym i skoncentrowanym.
Mało osób wie o tym, że kofeina ma działanie przeciwbólowe, które warto stosować zwłaszcza podczas bólów głowy i migren, ze względu na jej możliwość zwężenia naczyń krwionośnych. Filiżanka espresso na kacu będzie zdrowszym rozwiązaniem niż dwie tabletki paracetamolu.
Skuteczna, odczuwalna, a przede wszystkim bezpieczna dawka kofeiny to od 100 do 400/500 mg dziennie. Rozstrzał jest duży, bo uzależniony od wagi i indywidualnych predyspozycji użytkownika. Tolerancja organizmu na tę substancję wzrasta bardzo szybko, sprawiając, że nawet po tygodniu regularnego spożywania dawek sięgających 400 mg, nie będą już odczuwalne. Aby stać się znowu podatnym na działanie kofeiny, należy zrobić sobie całkowitą przerwę na tydzień lub dwa.
Dostępna jest w formie kapsułek i proszku.
Nadmierna ilość kofeiny ma negatywny wpływ na zdrowie, powoduje:
- bezsenność;
- nerwowość;
- problemy z trawieniem;
- ataki paniki;
- rozkojarzenie;
- zimne poty.
Obecność kofeiny w organizmie jest odczuwalna od razu, zazwyczaj po 5 lub 10 minutach od zażycia.
Żeń-szeń koreański
Żeń-szeń koreański to roślina pochodząca z Azji, którą wykorzystuje się w medycynie naturalnej od tysięcy lat. Jest polecany w celu poprawy:
- odporności organizmu;
- zdrowia ogólnego po przebytych chorobach;
- naturalnej redukcji stresu i zmęczenia;
- libido.
Roślina ta zawiera szereg cennych składników, takich jak polisacharydy, saponiny, witaminy i minerały. Najważniejsze są jednak ginsenozydy. Mają one działanie przeciwzapalne, przeciwutleniające, antybakteryjne i przeciwnowotworowe. To ich obecności zawdzięcza się zdolność żeń-szenia do poprawy zdolności poznawczych u osób suplementujących.
Żeń-szeń jest dostępny w różnych formach: kapsułkach, proszkach zawierających ekstrakt, herbatkach, a często nawet w postaci naturalnej (korzeń). W przypadku ekstraktów standaryzowanych polecana dawka wynosi od 0,5 mg do 2 g dziennie.
Długotrwałe przyjmowania żeń-szenia w zbyt dużych ilościach powoduje:
- podwyższenie ciśnienia krwi;
- bezsenność;
- problemy trawienne;
- bóle głowy (ciśnieniowe);
- swędzące wysypki na ciele.
Żeń-szeń nie powinno przyjmować się na wieczór, ze względu na działanie pobudzające, podobnie jak w przypadku kofeiny.
L-teanina
L-teanina to aminokwas, który występuje naturalnie głównie w liściach herbaty. To związek chemiczny, który oddziałuje na centralny układ nerwowy, który wpływa na stany emocjonalne i odczuwalny poziom stresu.
L-teanina pomaga:
- wyciszyć natrętne myśli;
- zredukować występowanie ataków paniki;
- poprawić koncentrację i uwagę;
- odczuwać mniej zmęczenie;
- poprawić ogólne samopoczucie.
Dostępna jest w kapsułkach oraz wywarach sporządzonych z herbat, zwłaszcza zielonej. Skuteczna, bezpieczna dawka wynosi od 200 mg do 600 mg dziennie.
Skutki uboczne, które pojawiają się bardzo rzadko, obejmują:
- bóle głowy;
- problemy gastryczne;
- lekkie rozdrażnienie.
Jedna z moich ulubionych substancji nootropowych, które polecam wszystkim swoim znajomym.
Ashwagandha
Ashwagandha to roślina stosowana w ajurwedzie. Zawiera wiele korzystnych dla zdrowia składników, takich jak witanolidy, alkaloidy, saponiny i katalpy, które pomagają w:
- redukcji stresu;
- poprawie koncentracji;
- zwiększeniu odporności organizmu;
- stabilizacji poziomu cukru we krwi;
- regulacji ciśnienia krwi;
- poprawie jakości snu;
- zmniejszeniu objawów depresji.
Ashwagandha jest znana ze swoich właściwości adaptogennych, czyli zdolności dostosowywania się do zmieniających się warunków i stresów, co sprzyja w utrzymaniu równowagi fizycznej i emocjonalnej.
Ashwagandha jest dostępna w postaci kapsułek, proszków lub ekstraktów standaryzowanych, np. KSM-66. Zalecana dawka to od 200 mg do 3 g dziennie, w zależności od tolerancji organizmu.
Efekty uboczne długotrwałego przyjmowania ashwagandhy to:
- bezsenność;
- apatia;
- nudności;
- zaburzenia jelitowo-żołądkowe.
Różeniec górski
Różeniec górski (rhodiola rosea) to gatunek rośliny należący do rodziny różowatych. Znajduje zastosowanie w medycynie naturalnej, gdzie wykorzystywany jest jako środek uspokajający oraz przeciwdepresyjny.
Znany jest z działania adaptogennego, tj. pomaga organizmowi przystosować się do stresu. Zawiera substancje takie jak rozaliny, flawonoidy i lignany, które mają działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne, dzięki czemu może być stosowany w celu ochrony przed chorobami serca i innych chorób przewlekłych. Badania przeprowadzone na różańcu górskim sugerują także, że może mieć pozytywny wpływ na poprawę nastroju i zdolność koncentracji.
Dostępny w kapsułkach. Zaleca się przyjmowanie dawek od 200 mg do 500 mg dziennie.
Najczęstsze efekty uboczne to nadpobudliwość i bezsenność.
Kreatyna
Kreatyna to organiczny związek chemiczny wytwarzany naturalnie przez organizm człowieka, ale występujący także w żywności, np. rybach i mięsie. Pomaga w szybszym i efektywniejszym tworzeniu ATP, co zwiększa ilość energii, którą mięśnie człowieka są w stanie wykorzystać podczas treningów siłowych i aerobowych. Dzięki temu sportowcy są w stanie ćwiczyć intensywniej i dłużej.
Dostępna w formie kapsułek i proszku. Skuteczna dawka wynosi 5 g dziennie.
Skutki uboczne przyjmowania zbyt dużej ilości kreatyny to:
- problemy żołądkowo-jelitowe;
- nadmierne zatrzymywanie wody w organizmie.
Niebieskie światło
Dosyć nietypowa pozycja na liście, bo nie jest substancją, a światłem widzialnym. Pobudza organizmy, a nawet wykazuje działania przeciwdepresyjne. Z drugiej jednak strony, nadmierna ekspozycja na światło niebieskie, zwłaszcza tuż przed snem powoduje problemy z bezsennością.
Powyższe substancje nootropowe są jednymi z najbezpieczniejszych dostępnych na rynku, dlatego zdecydowałem się na polecenie właśnie ich. Jeżeli zależy ci na poprawie pracy mózgu; zmagasz się z problemami z bezsennością, nadmiernym stresem i niepokojem lub po prostu poszukujesz ciekawych suplementacji, to powinieneś zacząć koniecznie od nich.
