O testosteronie z pewnością już nie raz słyszałeś. Jest to w ogólnym rozumieniu hormon, który sprawia, że mężczyzna jest mężczyzną (w biologicznym tego słowa ujęciu). Kojarzony jest w głównej mierze ze sferą seksualną, jednak jego rola w organizmie jest o wiele ważniejsza. Problem pojawia się, gdy testosteronu jest za dużo lub za mało. Jak rozpoznać jego niedobór lub nadmiar i co wtedy zrobić?
Czym jest testosteron?
Testosteron to nic innego jak męski hormon płciowy, wytwarzany na polecenie naszego mózgu, a konkretnie przysadki mózgowej, w dwóch miejscach: jądrach i nadnerczach. Zalicza się go do hormonów androgenicznych, co oznacza, że wpływa bezpośrednio na uwydatnianie cech płciowych, w tym kontekście męskich. Istotny jest więc w okresie dojrzewania, ale właściwie można uznać, że potrzebny jest nam przez całe życie i to nie tylko po to, by mieć wysokie libido.
Wiadomo jednak, że testosteron odpowiada w głównej mierze za popęd seksualny, produkcję spermy czy erekcję, a mimo to jest też niezbędny w innych procesach zachodzących w naszym organizmie. Odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego, odpowiedzialny jest za jakość krwi, przyrost masy mięśniowej czy regulowanie gospodarki lipidowej. Jeśli jest zaburzona, wzrasta ryzyko miażdżycy, chorób serca i naczyń krwionośnych.
Natomiast w okresie dojrzewania testosteron jest szczególnie ważny, ponieważ sprawia, że na ciele pojawia się typowo męskie owłosienie, zmienia się barwa głosu i dochodzi do stymulacji wzrostu kości długich. Dlatego też niski wzrost jest objawem niedoboru testosteronu. Odpowiedzialny jest także za rozkład tkanki tłuszczowej.
Jak więc sam widzisz, to niezwykle istotny hormon. Ważne jest jednak to, aby pamiętać, że nadmiar i niedobór testosteronu mogą być szkodliwe dla naszego organizmu.
Testosteron u mężczyzn i kobiet
W ramach ciekawostki wspomnę jeszcze, że mimo że testosteron uważany jest za typowo męski, to mężczyźni nie mogą sobie przypisać wyłączności jego posiadania. Hormon znajduje się także w organizmie kobiet, choć w zdecydowanie mniejszej ilości.
U płci przeciwnej za produkcję testosteronu odpowiadają jajniki i kora nadnerczy, a w czasie ciąży w większej mierze przez łożysko. Jednak jego nadmiar we krwi u kobiet jest niewskazany, podobnie jak jego znaczny niedobór. Gdy poziom testosteronu u kobiet jest za wysoki, zaczynają się u nich pojawiać męskie cechy płciowe, takie jak np. zarost czy nieznaczne poszerzenie linii ramion. Oczywiście, nie oznacza to, że kobiecie zaraz urośnie broda. Po prostu zwiększy się stopień owłosienia na jej ciele.
Wolny testosteron – czym jest?
Testosteron występuje w naszym organizmie w dwóch postaciach. Pierwsza z nich to forma związana, która odpowiada za znaczną część stężenia tego hormonu w krwioobiegu. Funkcjonuje tam razem z białkiem transportowym (SHBG) i albuminami. Z kolei druga postać to właśnie testosteron wolny. Służy do pełnej diagnostyki zaburzeń hormonalnych – zaburzenia te wynikają z nieodpowiedniego poziomu białka transportowego we krwi. W takich wypadkach wyniki testosteronu całkowitego nie są w pełni wiarygodne i lekarz decyduje na wykonanie badań pod kątem testosteronu wolnego.
Testosteron a erekcja. Czy testosteron wpływa na potencję?
Gdy zaczynają pojawiać się problemy z potencją, do głowy od razu przychodzi myśl, że może być to wina testosteronu. A przynajmniej powinna, bo to właśnie ten hormon odpowiada za potencję, czyli nie tylko możliwość inicjacji, ale także podtrzymania i dokończenia stosunku seksualnego.
Pierwszym objawem obniżonego testosteronu są właśnie problemy z erekcją. Dzieje się tak dlatego, że hormon odpowiada za produkcję tlenku azotu, a ten z kolei jest niezbędny do osiągnięcia wzwodu. Pamiętaj jednak, że testosteron wpływa na całą sferę seksualną, czyli też pojawianie się uczucia pożądania (i tego, jak często do tego dochodzi). Jeśli więc masz problemy tylko z erekcją i nie towarzyszą temu żadne inne objawy, to może mieć to podłoże psychiczne. Mam tu na myśli fakt, że na osiągnięcie wzwodu wpływają takie czynniki jak zmęczenie czy stres, dlatego sam brak wzwodu nie musi być powodem do zbadania poziomu testosteronu we krwi. Jeśli jednak towarzyszą temu inne objawy, to jak najbardziej warto udać się na badania.
Po czym poznać niski poziom testosteronu?
Przeważnie dzieje się tak, że mężczyźni interesują się poziomem testosteronu dopiero po 40. roku życia. Jest to właściwie całkiem naturalna reakcja na zauważalny w tym okresie spadek hormonu. Musisz jednak wiedzieć, że stężenie testosteronu zaczyna być mniejsze już po 20 roku życia, jednak przez długi czas właściwie nie daje żadnych objawów. Dostrzeżesz je zapewne dopiero po przekroczeniu tego magicznego progu, jakim jest 40-stka. Może obniżyć Ci się libido, pojawią się problemy z inicjacją kontaktów seksualnych, jednak to nie wszystko.
Sam przecież wspominałem, że testosteron odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Ogólne objawy obniżenia poziomu hormonu we krwi mogą przypominać kobiecą menopauzę, czyli problemy z koncentracją, uczucie gorąca, bezsenność, ciągłe zmęczenie i rozdrażnienie. Jednak domyślam się, że takie objawy łatwo zlekceważyć, zrzucić na nadmiar pracy lub zwyczajnie pomylić z chwilowym osłabieniem organizmu. Jeśli jednak zauważysz u siebie inne niepokojące zmiany, takie jak np. przerost gruczołu sutkowego, to weź to za sygnał ostrzegawczy. Gdy poziom testosteronu spada, zaczyna uwydatniać się działanie estrogenu. Mężczyźni posiadają ich dosyć nieznaczną ilość, jeśli jednak w pewnym momencie ilość estrogenu przewyższy obecność testosteronu, będzie to zauważalne w wyglądzie. Wtedy może zmniejszyć się owłosienie, masa mięśniowa i kostna. Zbyt niski poziom testosteronu objawia się także otyłością, wahaniami nastroju, zaburzeniami metabolicznymi i ogólnym spadkiem energii. Gdy zauważysz u siebie któreś z powyższych, czas udać się na badania.
Podwyższony poziom testosteronu u mężczyzn może objawiać się agresją fizyczną i słowną, nadmiernym popędem seksualnym lub łysieniem. Mogą się również pojawić zmiany trądzikowe (co u dorosłego mężczyzny jest znaczącym sygnałem ostrzegawczym), a także problemy z oddawaniem moczu, które są wynikiem przerostu prostaty. Jak więc widzisz, niedobór lub nadmiar tego hormonu są dość istotnym problemem zdrowotnym.
Jak zbadać testosteron?
Pierwszym krokiem do badania poziomu testosteronu jest udanie się do lekarza pierwszego kontaktu. To on, na podstawie ogólnego wywiadu, skieruje Cię do specjalisty. Możesz dostać skierowanie do urologa, androloga lub endokrynologa. Każdy lekarz zaleci również wykonanie takich badań jak morfologia krwi czy oznaczenie stężenia całkowitego testosteronu, a u mężczyzn powyżej 45. roku życia może zalecić także badanie PSA, czyli antygenu gruczołu krokowego (potocznie nazywanego prostatą). Przy problemach z testosteronem można także wykonać badania na glikemię i poziom lipidów. Jakie są normy testosteronu? Norma testosteronu dla mężczyzn mieści się między 9,0 a 34,7 nmol/l. Wynik może różnić się ze względu na wiek badanego, jednak uważa się, że gdy poziom tego hormonu spada poniżej 8,0, powinno włączyć się leczenie farmakologiczne.
Dlaczego nie należy lekceważyć objawów? Z prostego powodu: są tylko objawami, które mogą wynikać z poważnej przyczyny. Prawdziwy problem może leżeć gdzieś na jednym z poziomów produkcji testosteronu, np. ze zbyt małą ilością komórek Leydiga w jądrach. Skoro już mowa o jądrach, to również choroby w ich zakresie mogą zaburzać powstawanie tego hormonu. Reakcja na objawy jest istotna zwłaszcza w okresie dojrzewania, gdy u chłopca nie zaczynają wykształcać się typowo męskie cechy organizmu. Zbyt niski na tym etapie poziom testosteronu może prowadzić do problemów z płodnością.
Jak uzupełnić niedobór testosteronu?
Na samym początku dam Ci małą radę. Raczej nie próbuj podwyższać testosteronu na własną rękę, zwłaszcza gdy z jego niedoborem wiążą się poważne zaburzenia hormonalne. W takiej sytuacji najlepszym rozwiązaniem będzie kontakt z lekarzem i trzymanie się jego zaleceń. W końcu chcesz sobie pomóc, a nie wyrządzić dodatkową krzywdę. Możesz jednak wspomóc swój organizm w leczeniu. Przede wszystkim zwiększ aktywność fizyczną i staraj się unikać stresu. Zadbaj również o swoją dietę – ważne, by była bogata w białko i tłuszcze (dobre jakościowo), a także w cynk, wapń czy magnez. Możesz także zdecydować się na suplementację witaminy D i B3.
Jeśli chcesz obniżyć poziom testosteronu, to przede wszystkim sprawdź, co może być przyczyną zbyt wysokiego stężenia. Przeważnie są to substancje dopingowe lub naturalne problemy w postaci nieprawidłowego funkcjonowania nadnerczy. Niektóre leki na nadciśnienie również mogą się do tego przyczyniać. Wtedy należy skonsultować to z lekarzem, który pomoże dobrać inne leki lub zaleci leczenie antykoncepcją. W przypadku samodzielnego wspomagania warto wykonać odwrotność tego, co działa na podwyższenie testosteronu. Czyli w skrócie: jedz więcej cukrów prostych i węglowodanów oraz ogranicz aktywność fizyczną. Oczywiście, wszystko w granicach rozsądku i zgodnie z zaleceniami specjalisty.
Testosteron to hormon odpowiedzialny za prawidłowe funkcjonowanie męskiego organizmu. Przeważnie kojarzony jest z aktywnością seksualną, jednak jego rola jest znacznie większa. Pamiętaj, że testosteron spada wraz z wiekiem. Jeśli jednak występują objawy, takie jak np. ciągłe zmęczenie, problemy z potencją czy utrata masy mięśniowej, jest to wyraźny sygnał, by udać się na badania.