Zespół jelita drażliwego to przewlekła przypadłość, która niesie za sobą szereg uciążliwych objawów i może w znacznym stopniu utrudniać codzienne funkcjonowanie. Jakie są dolegliwości i jak wygląda leczenie IBS?
Czym jest zespół jelita drażliwego?
Zespół jelita drażliwego, inaczej IBS, czyli Irritable Bowel Syndrome, to przewlekłe schorzenie, które zazwyczaj wiąże się z problemami z wypróżnianiem oraz bólami brzucha, ale często towarzyszy mu również wiele innych dolegliwości.
Przyczyną tych objawów jest nieprawidłowa praca jelit, której podłoże nie zostało jeszcze dokładnie sprecyzowane. Specjaliści biorą pod uwagę, że choroba może wynikać m.in. z zaburzeń mikroflory bakteryjnej, diety, przebytych infekcji i stanów zapalnych, jak i mieć podłoże genetycznie oraz psychologiczne.
Ze względu na brak skonkretyzowanego podłoża i czynników wyzwalających symptomy IBS proces rozpoznawania choroby jest stosunkowo trudny. Dotychczas nie powstało żadne badanie, które pozwoliłoby jednoznacznie stwierdzić u pacjenta zespół jelita drażliwego. Co więcej, diagnostyka wymaga wykluczenia chorób organicznych (w tym poważnych np. nowotworu), ponieważ wiele z nich przejawia się podobnymi dolegliwościami.
Zespół jelita drażliwego – objawy
Zespół jelita drażliwego niesie za sobą szereg nieprzyjemnych objawów, które mogą różnić się w zależności od postaci choroby. Najczęściej pacjenci skarżą się na ból brzucha. Zazwyczaj występuje on po lewej stronie i może mieć różny charakter, m.in. skurczowy, przewlekły, a momentami występować w postaci silnych kolek czy nasilać się po posiłku. Oprócz tego chory ma problemy z wypróżnianiem się i występują u niego biegunki lub zaparcia. Oznakami charakterystycznymi dla IBS są także wzdęcia i śluz w stolcu.
Choroba może przebiegać w postaci z dominującymi zaparciami, biegunką i problemami z wypróżnianiem (wówczas zaparcia i biegunki występują w podobnej częstotliwości) oraz w formie nieklasyfikowanej do żadnej z powyższych ze względu na brak konkretnych, dominujących oznak. Na ich podstawie lekarz może zdiagnozować u pacjenta zespół jelita drażliwego.
Zdarza się jednak, że towarzyszą im jeszcze inne symptomy, które, mimo że nie mają znaczenia podczas procesu rozpoznawania choroby, mogą być dla pacjenta bardzo uciążliwe. Wśród nich wymienia się m.in. mdłości, bóle pleców, bóle głowy, wymioty, częste odbijanie, częstomocz czy ogólne zmęczenie, rozbicie i zaburzenia nastroju. Podczas wywiadu specjalista pyta również o korelację nasilania objawów z sytuacjami stresowymi czy ze spożywaniem posiłków.
Jak leczy się zespół jelita drażliwego
Jak zostało już wcześniej wspomniane, czynnik, który odpowiada bezpośrednio za wywoływanie choroby i związanych z nią dolegliwości zazwyczaj nie jest znany. Wobec tego niemożliwe jest w takim przypadku leczenie przyczynowe. Zamiast tego specjaliści skupiają się więc na łagodzeniu choroby. Proces może przebiegać wraz ze wsparciem środków farmakologicznych, jednak niezbędne jest także poświęcenie szczególnej uwagi na analizę trybu życia pacjenta.
Podczas leczenia IBS bardzo istotną rolę odgrywa odpowiednio dostosowana dieta. Znaczenie ma umiarkowana aktywność fizyczna oraz troska o stan psychiczny chorego (zdarza się, że objawy występują na tle emocjonalnym i nasilają się pod wpływem stresu). Z kolei leki stosowane w farmakoterapii są dobierane pod kątem przejawów. Przykładowo lekarz może przepisać choremu leki na biegunkę, wzdęcia czy zaparcia. Specjaliści często sugerują też przyjmowanie probiotyków.
IBS a dieta
Odpowiednie odżywianie to niezwykle ważny aspekt łagodzenia IBS. Przede wszystkim posiłki powinny być spożywane bez pośpiechu i w regularnych odstępach czasu. Oczywiście, dieta musi być odpowiednio zbilansowania oraz dostosowana do wieku, płci i poziomu aktywności fizycznej pacjenta.
Bardzo istotną rolę odgrywa w tym przypadku eliminacja niektórych składników z codziennego jadłospisu i uważne obserwowanie reakcji swojego organizmu. Niektóre produkty nasilające objawy u jednego pacjenta z IBS mogą nie powodować pogorszenia dolegliwości u innego.
Najlepszym rozwiązaniem wydaje się więc współpraca nie tylko z dobrym lekarzem, ale i z dietetykiem. Odpowiedni specjalista zadba o to, aby w diecie znajdowały się wszelkie niezbędne organizmowi składniki odżywcze w potrzebnych ilościach, a jednocześnie dostosuje jadłospis do pacjenta.
Czego unikać?
Osoby chorujące na zespół jelita drażliwego powinny ograniczyć alkohol oraz pikantne przyprawy. Ponadto objawy w postaci wzdęć mogą nasilać niektóre produkty takie jak m.in. fasola, brukselka, kapusta, kalafior czy smażone i tłuste potrawy. Pacjenci powinni również obserwować swój organizm po spożyciu kawy, która może (ale nie musi) pogłębić dolegliwości.
Czasem specjalista zaleca rezygnację z potraw ze składnikami zaliczanymi do grupy określanej jako FODMAP. Najczęściej polega to na czasowej eliminacji niektórych produktów, a następnie ponownym wprowadzeniu ich do diety.
Robi się to po to, aby ustalić, który z nich przekłada się na nasilenie objawów choroby. Wśród tych niewskazanych wymienia się m.in. szparagi, grzyby, jabłka, mleko, fruktozę czy brokuły.
Ponadto dość często w parze z zespołem drażliwych jelit idzie nietolerancja laktozy. Warto więc zwrócić szczególną uwagę na reakcje organizmu po spożyciu mleka i innych przetworów takich jak sery czy jogurty.
Co warto jeść?
Pacjentom z IBS zaleca się spożywanie produktów z małą ilością FODMAP. Zalicza się do nich m.in. ziemniaki, pomidory, banany, winogrona i mąkę owsianą. Stosowanie diety ograniczającej FODMAP może być dość skomplikowane, dlatego powinno robić się to pod opieką dietetyka.
Oprócz tego warto uwzględniać w swoich posiłkach błonnik rozpuszczalny i rozważne podejście do produktów zawierających duże ilości błonnika nierozpuszczalnego, który zawierają m.in. otręby pszenne. Również te mogą zaostrzyć IBS.
Zespół jelita drażliwego to choroba, której nie da się w stu procentach wyleczyć. Dobrą wiadomością jest to, że IBS nie prowadzi do poważnego wyniszczenia organizmu i groźnych dla zdrowia powikłań.
Skuteczne łagodzenie uciążliwych objawów jest jak najbardziej możliwe, ale wymaga dobrej współpracy z lekarzem, stosowania odpowiedniej diety i troski o zdrowy tryb życia.