Chyba każdy odczuwa potrzebę bycia lubianym i akceptowanym, zwłaszcza w środowisku, w którym przebywa na co dzień. Jednak asertywność to istotna cecha, która nie tylko świadczy o pewności siebie, ale przede wszystkim o wyznaczaniu własnych granic. Jakie są cechy osoby asertywnej i jak wyrobić w sobie asertywne zachowanie?
Co daje asertywność?
Wszyscy mówią – bądź asertywny! Ale co to właściwie oznacza? Według definicji asertywność to przede wszystkim umiejętność wyrażania własnego zdania, szczególnie w sytuacjach, kiedy jest odmienne od reszty. To również mówienie „nie”, dbanie o własne potrzeby i wyznaczanie granic. No dobrze, a teraz odkładam słownik na bok i spróbuję inaczej – tak, żebyś nie czuł się, jak w gabinecie psychologa.
Taki rodzaj komunikacji nie polega na tym, abyś zadzierał nosa, odmawiał wszystkim i odchodził zadowolony ze swojej asertywności. Nie chodzi w tym o wieczne protestowanie, ale bardziej o sam sposób, w jaki ów protest komunikujemy, w jaki sposób wyrażamy krytykę i na nią reagujemy. Zaufaj mi, asertywna postawa przyniesie Ci same korzyści – nie weźmiesz dodatkowego zlecenia, gdy robota pali Ci się w rękach czy spędzisz wolny wieczór tak, jak Tobie to odpowiada. Spokojnie – bycie asertywnym nie oznacza, że zaraz staniesz się egoistą. Złoty środek polega na szanowaniu własnych i cudzych potrzeb oraz słuchaniu intuicji, która podpowiada, w którym miejscu należy postawić granicę.
Cechy osoby asertywnej
Osoba asertywna, choć z początku niektórym może wydawać się zbyt pewna siebie, w gruncie rzeczy będzie cieszyła się uznaniem wśród otoczenia. Pracownik, który wie, czego chce i do jakich celów dąży, o wiele szybciej może zyskać awans. Jego pracodawca postrzega asertywność jako umiejętność zarządzania sobą, a także relacjami z innymi. Czy to nie brzmi jak wystarczający powód, by nad nią popracować? Asertywna postawa to też sposób na dobre pierwsze wrażenie. Dlaczego? Już wyjaśniam! Pewnie znasz w swoim otoczeniu osoby, które wprost emanują pewnością siebie i pozytywnym nastawieniem. Tak, to właśnie cechy osoby asertywnej, która nie boi się także utrzymywać kontaktu wzrokowego, zwłaszcza przy przedstawianiu komuś nowemu. Asertywność przede wszystkim budzi zaufanie i należyty szacunek.
Asertywność – ćwiczenia, bo tylko praktyka czyni mistrza
Dużo już było teorii, teraz czas wdrożyć ją do życia. Przechodzimy do lekcji pt. „asertywność – co to w praktyce oznacza?” Weźmy za przykład sytuację, w której musisz komuś odmówić. Jak robiłeś to do tej pory? Pewnie tłumaczyłeś się, że nie dasz rady, że masz inne plany, że może nie masz wystarczających umiejętności, ale koniec końców zawsze dawałeś za wygraną. A jak zrobiłby to asertywny mężczyzna? Postawiłby jasne stanowisko bez nadmiernego usprawiedliwiania się. Jeśli chcesz być taki jak on, to unikaj również zbędnego przepraszania, zwłaszcza gdy prosisz kogoś o pomoc lub poradę. Teraz znowu trochę teorii, rodem z psychologicznych poradników: Asertywny styl komunikacji opiera się w głównej mierze na komunikatach typu „Ja”, a nie na komunikatach „Ty”. Oto przykład:
Komunikat „Ty”: Zawsze się spóźniasz, nigdy nie potrafisz przyjść na czas.
Komunikat „Ja”: Jest mi przykro, gdy się spóźniasz, ponieważ czuję się wtedy lekceważony (przy czym należy pamiętać, że nie jest to wyrażanie opinii o danej osobie w stylu: „Uważam, że jesteś spóźnialski i leniwy”).
Rzucam trochę teorii, by przejść w końcu do tego, jak się przygotować na asertywny odbiór i wyrażanie krytyki. Wiadomo, nikt nie lubi, jak się mu wytyka błędy, z kolei wszyscy uwielbiamy pochwały. Niestety bez krytyki się nie obejdzie, a czasami to my sami musimy kogoś skrytykować – a najlepiej to zrobić właśnie w asertywny sposób. Wystarczy informacja. Nie przybieraj roli mędrca ze wschodu, który na wszystko ma swoją dobrą radę. Używaj komunikatów „Ja” i nie staraj się poprawiać drugiej osoby na siłę. Jeśli zaś przyjmujesz krytykę, to postaraj się o opanowanie i nieuleganie emocjom. Wyłącz swój wulkan emocji i poproś o dokładne wyjaśnienie, zapytaj, dlaczego Twoje zachowanie komuś przeszkadza.
To wszystko brzmi trochę przerażająco, przyznaję. Jednak raczej nikt nie rodzi się asertywny – jest to cecha charakteru, którą nabywa się wraz z wiekiem i doświadczeniem. Jeśli więc zależy Ci, aby stać się bardziej asertywnym, zacznij trening już dziś, od najmniejszych zmian. Z początku może się to wydawać trudne, w końcu przekraczanie własnej strefy komfortu nigdy nie należało do prostych wyzwań. Z czasem jednak przekonasz się, że praktyka czyni mistrza, a asertywna komunikacja nie jest odległą i niedostępną galaktyką.
Jak być asertywnym w związku?
Najtrudniejsze na koniec – jak powiedzieć „nie” najbliższej osobie? W gruncie rzeczy i tak utarło się przekonanie, że związek to niemal ciągła konieczność pójścia na kompromis. Jednak asertywność to przede wszystkim rozmowa z zachowaniem szacunku wobec drugiej osoby. Zapewne masz trudności z odmawianiem swojej partnerce, bo zaraz po tym przychodzą wyrzuty sumienia czy nawet poczucie winy (chociaż przecież nie zrobiłeś nic złego). Fakt, mało kto lubi to uczucie, dlatego zawsze idziesz jej na rękę. Jeśli jednak zawsze będziesz robić coś kosztem samego siebie, Twój związek może nie przetrwać zbyt długo. Jeśli macie jakiś problem do rozwiązania – może być to nawet drobnostka typu, jaki film wybrać na wieczór lub jak spędzić popołudnie – popracujcie nad wspólnym rozwiązaniem. W końcu prawdziwy kompromis to nie ciągłe ustępstwa. Zamiast tego zaproponuj, aby w tym tygodniu spędzić wieczór tak, jak Ty chcesz, a w następnym tak, jak chce tego bliska Ci osoba bliska Ci osoba.
Asertywność to wartościowa cecha, którą warto zacząć budować już dziś. Postaw na odpowiedni styl komunikacji i stawianie własnych granic. Dzięki temu masz szansę poprawić relacje z najbliższymi, znajomymi czy współpracownikami.