Drogi i ścieżki w naszym ogrodzie – poradnik

Wybór rodzaju drogi zależy głównie od jej przeznaczenia i możliwości finansowych właściciela. Zależnie od rodzaju drogi różne są nie tylko koszty jej budowy, ale i koszty utrzymania; drogi ziemne, żwirowe, tłuczniowe, wymagają starannego i ciągłego pielęgnowania, gdyż łatwo zarastają chwastami  i niszczą się,  natomiast drogi o twardej nawierzchni odznaczają się dużą trwałością, są zawsze czyste, a koszt konstrukcji nawierzchni jest niewielki. Drogi powinny mieć odpowiednie spadki, tzn. nachylenia zarówno wzdłuż, jak i w poprzek dla szybkiego odpływu wody.  Kierunki nachylenia dróg i placów powinniśmy tak zaplanować, aby woda nie zalewała fundamentów domu i aby można było wykorzystać ją do nawodnienia ogrodu (np. trawnika).

Spadki dróg powinny być umiarkowane; drogi o dużych spadkach są niewygodne, a zbyt szybkie spływanie wody powoduje zmywanie nawierzchni dróg nieutwardzonych.

Wielkość spadku poprzecznego zależna jest od rodzaju nawierzchni i od szerokości drogi. Im droga jest szersza, tym jej spadek poprzeczny się zmniejsza. Wynosi on dla drogi o nawierzchni żwirowej i żwirowo-tłuczniowej od 3 do 5, dla drogi o nawierzchni klinkierowej i kostki granitowej od 2 do 3%, dla drogi o nawierzchni płytowanej i betonowej od l do 2%.

Jaki spadek w alejce ogrodowej?

Spadki dróg wyrażone w procentach należy rozumieć następująco: np. gdy droga żwirowa szerokości 2 m będzie miała spadki na dwie strony (to znaczy od środka drogi do jej brzegów), wynoszące 3%, to poziom środka drogi, czyli tak zwanej osi drogi, będzie wyższy o 3 cm od jej brzegów. Mówiąc prościej jeżeli spadek wynosi np. 3%, to przypadająca na każdy metr szerokości różnica wysokości wynosi 3 cm, a więc przy szerokości 2 m wynosi 6 cm itd. Drogi o nawierzchniach gładkich mają mniejsze spadki, ponieważ woda spływa po nich szybciej. Zależnie od warunków terenowych stosuje się dwa rodzaje spadków: jednostronne lub dwustronne. Drogi o spadkach jednostronnych mają jeden brzeg wyższy, drugi niższy; czyli droga na całej szerokości jest nachylona w jedną stronę. Jednostronne nachylenie stosuje się wtedy, gdy droga przebiega wzdłuż ściany domu lub muru oraz gdy biegnie na stoku wzniesienia. Spadki jednostronne w tych wypadkach mają na celu odprowadzenie wody od budynku lub muru, a także zapobieżenie wypłukiwaniu nawierzchni drogi na stokach.

Spadek podłużny drogi jest to różnica wysokości między dwoma punktami wzdłuż drogi. Jeżeli np. na drodze o długości 10 m, biegnącej od furtki przy ulicy do schodów przy budynku, poziom przy furtce będzie niższy o 20 cm niż poziom przy schodach, to znaczy, że droga ma spadek w kierunku ulicy wynoszący 2%. W zasadzie spadek podłużny drogi zależy od nachylenia terenu, nie powinien jednak przekraczać 12%. Na większych spadkach należy stosować stopnie, gdyż ułatwiają chodzenie. Stopnie zabezpieczają także nawierzchnię drogi przed wypłukaniem. Przy spadkach wynoszących I (M 5% mogą być stosowane tzw. schody rampo we; są to schody o normalnej wysokości (12 cm), szerokość stopni zaś (nie mylić z szerokością schodów) zależna jest od stopnia nachylenia terenu. Należy przy tym pamiętać, że szerokość stopni powinna być równa nieparzystej ilości kroków na stopniu (3,5 lub 7 kroków), aby na każdy następny stopień wypadała inna noga. Stopnie o parzystej ilości, kroków są bardzo męczące.

Budowa dróg powinna rozpocząć się w zasadzie po ostatecznym ukształtowaniu terenu. Należy też zwrócić uwagę, aby ewentualne nasypy, przez które droga przebiega, dostatecznie osiadły, w przeciwnym razie nawierzchnia drogi będzie się zapadała.

Droga ziemna w ogrodzie

Droga ziemna, czyli gruntowa, jest tania i najłatwiej ją zbudować. Ma jednak sporo wad: jest nietrwała, szybko zarasta chwastami, poza tym jest niewygodna, gdyż w czasie długotrwałych deszczów lub wiosennych roztopów nie nadaje się do użytku. Może ona jednak spełniać swoje zadania na glebach przepuszczalnych, piaszczystych i piaszczysto-gliniastych. W celu zwiększenia trwałości drogi na piaskach można zmieszać z nawierzchnią nieco gliny lub cementu. Drogi ziemne budujemy w następujący sposób: wzdłuż kołków wyznaczających brzegi drogi naciągamy silnie sznur i odcinamy przy nim ostrą łopatą brzegi. Odcięcie powinno być głębokie co najmniej na 5 cm. Dalsze prace polegają na zebraniu 5 cm warstwy gleby wzdłuż brzegów i uformowaniu tzw. profilu drogi lub na wybraniu warstwy ziemi urodzajnej na głębokość 10-12 cm i nawiezieniu ziemi jałowej na nawierzchnię. Następnie drogę należy ubić lub zwałować.

Droga trawiasta

Najszerszą drogą w ogrodzie przydomowym jest droga gospodarcza. Korzystamy z niej kilka razy w roku, np. przy dowożeniu opału, ziemniaków lub wywożeniu śmieci, toteż nie warto robić twardej nawierzchni żwirowej czy betonowej, które są bardzo kosztowne i przy dość dużej powierzchni drogi nie wyglądają ładnie. Najlepszym rozwiązaniem będzie tu droga trawiasta, czyli po prostu dobrze ubity trawnik z dużą domieszką koniczyny białej odpowiadający szerokości drogi.

Droga trawiasta jako duża płaszczyzna zielona ładnie harmonizuje z całością ogrodu i może być dodatkowo wykorzystana, np. jako miejsce do zabaw dzieci. Dojazd do garażu powinien być również trawiasty, lecz ze względu na częste używanie drogi należy zrobić w trawniku dwa pasy betonowe. Odległość między pasami powinna odpowiadać rozstawieniu kół samochodu, szerokość zaś każdego pasa może wynosić 25-35 cm. Stosunkowo wąskie paski betonowe dadzą się łatwo ukryć w trawniku i nie będą psuły wyglądu ogrodu.

Droga żwirowa

Drogę żwirową budujemy podobnie jak drogę ziemną

Po obcięciu brzegów i wykonaniu łożyska (którego głębokość może się wahać od 5 do 12 cm) oraz odpowiednim wyrównaniu i ubiciu postępujemy w następujący sposób:

• rozkładamy żwir ostro ziarnisty warstwą grubości 5 cm i dobrze ubijamy  lub  wałujemy albo rozkładamy  na dnie łożyska  5-centymetrową warstwę żwiru średniego, polewamy wodą i wałujemy,
• żwir pokrywamy  2-centymetrową  warstwą gliny zmieszanej  z piaskiem (jest to tzw. warstwa wiążąca),
• na wierzch kładziemy warstwę pokrywającą ze żwiru ostro ziarnistego i wałujemy polewając wodą.

Drogę żwirową można też wykonać inaczej:

• na spodzie przygotowanego łożyska o głębokości 12 cm rozkładamy  10-centymetrową warstwę żwiru grubego zmieszanego z gliną, polewamy wodą i wałujemy,
• na wierzchu rozkładamy 2-centymetrową warstwę pokrywającą ze żwiru ostro ziarnistego.

Drogi żwirowe można budować w okolicach, w których znajdują się kopalnie żwiru, a brak jest innych materiałów. Są one trwalsze od dróg ziemnych, jednak w czasie długotrwałych deszczów i wiosennych roztopów rozmiękają.

Droga żwirowo-tłuczniowa

Jest  to  najczęściej  spotykany  typ drogi  w  parkach  i  większych ogrodach, bardzo rzadko w małych ogrodach przydomowych. Budowa tej drogi jest kosztowna i dość trudna, dlatego nie zalecamy jej do małych ogrodów. Jednak dla tych, którzy chcieliby taką drogę budować, podajemy skrócony opis jej wykonania. Nawierzchnia takiej drogi składa się z trzech warstw: z warstwy dolnej (tzw. podkładu), warstwy wiążącej i warstwy pokrywającej. Po wykopaniu łożyska na głębokość od 7 do 25 cm (w zależności od celu, jakiemu droga  ma służyć)  wyrównujemy  spód  łożyska na płasko lub z zagłębieniem pośrodku (na glebach ciężkich). Następnie rozkładamy poszczególne warstw: najpierw kładziemy warstwę umacniającą, grubości 4 cm (przy głębokości łożyska 7 cm) do 20 cm (przy głębokości łożyska 25 cm) z tłucznia ceglanego grubego o średnicy 3 do 8 cm lub z grubego żużlu. Po dokładnym rozłożeniu  i  wyrównaniu  tej   warstwy,   polewamy  gruz  wodą  i wałujemy ciężkim walcem. Następnie rozkładamy warstwę wiążącą (l część gliny, l część piasku, dobrze wymieszane) grubości od 2 do 3 cm, którą znowu wałujemy posypując przedtem piaskiem, aby glina nie  przylepiała  się  do  walca.   Na   warstwę  wiążącą  rozkładamy warstwę pokrywającą grubości  1-2 cm ze żwirku lub podżwirku, którą polewamy  i  dobrze wałujemy.  Po wykonaniu nawierzchni drogi przystępujemy do ustawiania krawężników, które wzmacniają brzegi drogi, chronią ją przed zarastaniem trawą i ułatwiają szybki spływ wody.

Dla tego typu dróg stosuje się najczęściej krawężniki ogrodowe  (tzw.   gazonowe)  wykonane  z  betonu,   o   wymiarach: grubość  5 cm,  wysokość  20 cm  i długość   100 cm;   rzadziej  są stosowane krawężniki ciężkie o wymiarach 7x25x100 cm. Betonowe  krawężniki   można  zrobić   sposobem   gospodarczym. Najpierw wykonujemy formę z listew o grubości 4 cm i szerokości 5 cm w kształcie prostokątnej ramy, o wymiarach wewnętrznych 20 cm szerokości oraz 100 cm długości, grubość ramy 5 cm; rama powinna mieć na rogach leżących naprzeciw siebie zapięcia dla umożliwienia szybkiego  i  łatwego   zdjęcia   ramy   po   stężeniu   betonu. Ramę układamy na prowizorycznej  podłodze z desek i wypełniamy ją mieszaniną cementu, piasku i żwiru lub cementu i żwiru pospółki o różnej grubości ziaren. Na l worek cementu (50 kg) stosuje się 75 litrów piasku i 130 litrów żwiru. Zamiast żwiru i piasku można dać 167  litrów   pospółki.   Cement  z  piaskiem i żwirem mieszamy dokładnie polewając wodą tak, aby powstała dobrze wilgotna, lecz nie papkowata masa, którą po włożeniu do formy dobrze ubijamy, a następnie wygładzamy powierzchnię gładką listewką polewając przy tym niewielką ilością wody. Zdejmujemy formę, gdy beton stężeje, następnie przez 3 dni polewamy go kilkakrotnie wodą. W  taki  sam  sposób  wyrabiamy  płyty  chodnikowe, oczywiście używając formy o odpowiednich rozmiarach.

Krawężniki gazonowe można też nabyć w betoniarni lub w zakładach prefabrykatów.

Przystępując do ustawienia krawężników robimy najpierw rowki przy brzegach zwałowanej nawierzchni; głębokość rowka winna wynosić zależnie od wysokości krawężnika od 25 do 30 cm. Na dno rowka nasypujemy 5-centymetrową warstwę piasku, następnie naciągamy wzdłuż rowka od strony zewnętrznej cienki drut lub sznur, 2 lub 3 cm ponad poziomem nawierzchni drogi. Krawężniki ustawiamy tak, aby zewnętrzna ich krawędź biegła wzdłuż drutu; po ustawieniu obsypujemy krawężniki od strony zewnętrznej ziemia, a od strony wewnętrznej gruzem i dobrze ubijamy. Po ustawieniu, obsypaniu i ubiciu ziemi i gruzu, spojenia krawężników zalewamy półpłynnym cementem.

Konserwacja dróg ziemnych i żwirowych polega na częstym gracowaniu nawierzchni porastającej chwastami lub polewaniu jej herbicydami, uzupełnianiu niszczącej się warstwy pokrywającej i kilkakrotnym wałowaniu nawierzchni w ciągu roku. Szczególnie ważne jest wałowanie na wiosnę, gdy nawierzchnia już przeschnie. Przed wałowaniem należy wyrównać ją grabiami. W upalne i bezdeszczowe dni trzeba nawierzchnię polewać wodą, aby zapobiec powstawaniu kurzu. Należy unikać chodzenia po takich drogach w czasie wiosennych i jesiennych roztopów, kiedy nawierzchnia jest miękka.

Droga z klinkieru

Drogi o nawierzchni klinkierowej są bardzo trwałe. Buduje się je w następujący sposób: po wybraniu łożyska klinkier układamy na dobrze ubitej podsypce piaskowej grubości 10-15 cm. Szczeliny między kostką klinkierowa zamulamy piaskiem polewanym wodą lub płynna zaprawa cementową, odpowiednio zabarwioną. Jeśli po tej drodze ma jeździć samochód lub wóz, podłoże powinien stanowić nie piasek, lecz 15-18-centymetrową warstwa tłucznia, pokryta 5-centymetrową warstwą piasku. Ułożony klinkier trzeba ubić lub zwałować. Brzegi drogi klinkierowej powinny być zabezpieczone krawężnikami.

Drogi płytowane z kamienia naturalnego

Drogi żwirowe i klinkierowe są coraz częściej zastępowane przez drogi z płyt. Buduje się je z płyt naturalnych (kamiennych) lub sztucznych (betonowych). Drogi takie zasługują na jak najszersze rozpowszechnienie; są one zawsze suche i czyste, stosunkowo łatwe do wykonania sposobem gospodarczym, a utrzymanie ich nie nastręcza większych trudności i nie wymaga dużego nakładu pracy. Ze względu na różnorodność kształtów, wielkości zabarwienia płyty mogą mieć w ogrodzie wielostronne zastosowanie. płyt chodnikowych (betonowych) zwykle buduje się drogi wejściowe prowadzące do budynku, gdyż drogi te używane są najczęściej i niezależnie od pogody. Bardzo często stosuje się też płyty do budowy nawierzchni tarasów, placyków i podwórek gospodarczych. Wąskie dróżki z płyt przebiegające przez trawniki lub obok grup kwiatowych, umożliwiają przechodzenie do różnych zakątków ogrodu bezpośrednio po deszczu bez zamoczenia obuwia. Także obramowania basenów i piaskownic powinny być wykonane z płyt chodnikowych.

Płyty z kamienia naturalnego są bardzo efektowne, lecz ze względu na wysoką cenę stosowanie ich w ogrodach przydomowych jest ograniczone. Mają one kształty regularne; najczęściej są to  kwadraty o wymiarach 40x40x5 cm; 50x50x6 cm. lub 60x60x6 cm. Wymiary płyt zależne są od rodzaju kamienia i jego obróbki. Często w ogrodach stosuje się płyty o kształtach nieregularnych, tzw. płyty łamane. Są one różnej wielkości i kształtu, lecz grubość ich jest jednakowa, co ułatwia równe układanie. Płyty, łamane są znacznie tańsze od regularnych, a wyglądają efektowniej. Najczęściej stosowane są płyty ze skał pokładowych, z różnego rodzaju piaskowców, rzadziej skał wapiennych. Mają one różne, zabarwienie i powinny być tak dobierane, aby harmonizowały z barwą schodów i murków. Płyty z kamienia naturalnego można nabyć w przedsiębiorstwach kamieniarskich lub w hurtowniach materiałów budowlanych, ewentualnie bezpośrednio w kamieniołomach.

Płyty chodnikowe – betonowe na alejki w ogrodzie

Płyty chodnikowe betonowe są tańsze i łatwo wykonać je sposobem gospodarczym. Można też kupić je w niektórych zakładach betoniarskich.

Gotowe płyty mają wymiary 35 x 35 x 5 cm lub 50 x 50 x 6 cm. Składają się one z dwóch warstw betonu: dolna warstwa, grubości 3 cm, wykonana jest z mieszaniny cementu ze /wirem w stosunku l cześć cementu J 5 części żwiru (tzn. na jeden 50 kg worek cementu dajemy 208 litrów żwiru z piaskiem), górna warstwa zaś grubości 2 cm z takiej samej mieszaniny, lecz w stosunku: 1 cześć cementu na 3 części żwiru (na 1 worek cementu dajemy 125 litrów żwiru). Płyty betonowe można zrobić w drewnianych formach lub bezpośrednio na podłożu według metalowych szablonów wyznaczających wielkość poszczególnych płyt. Ponieważ płyty mają szary kolor, można je barwić dodając np. różowej lub czerwonej farby podczas mieszania masy betonowej, przeznaczonej na warstwę górną. Płyty będą wyglądały efektownie, jeśli do górnej warstwy dodamy różnych barwnych kamyków. Dla uzyskania szorstkości i wydobycia barwy kamyków należy przemywać wodą twardniejący beton używając zwilżonej szczotki. Układ płyt zależy od rodzaju drogi. Płyty na drodze prowadzącej z ulicy do domu, ze względu na duży ruch, powinny być ułożone na styk, jedna przy drugiej. Na drogach rzadziej używanych można zostawić przerwy między płytami, które wypełnia się ziemią i obsiewa trawą. Na tarasach przy obramowaniu basenu również można zostawić wolne miejsca między płytami sadząc w nie rośliny.

Trasowanie ciągów komunikacyjnych w ogrodzie

Przy regularnej linii drogi z  płyt  pojedynczych, ułożonych w trawniku, odległość między płytami powinna być jednakowa, odpowiadająca długości średniego kroku, a przy układzie swobodnym drogi odległości między płytami mogą być różne. Bardzo efektowne są drogi  i  place wykonane z płyt o różnych kształtach i różnym układzie oraz z płyt łączonych klinkierem lub kostka kamienną.

Szerokie drogi płytowane. a także tarasy i place powinny mieć odpowiednie nachylenie tak, aby woda deszczowa łatwo spływała.. Drogi z płyt gotowych budujemy w następujący sposób: na przygotowanym łożysku rozkładamy warstwę piasku i po wyrównaniu układamy płyty według uprzednio wyznaczonych wysokości. Aby płyty nie poruszały się przy chodzeniu, należy ubijać je młotkiem, ale przez drewniany klocek lub deskę, gdyż płyty mogą pękać.

Przy budowie drogi z płyt układanych na styk warstwa piasku na glebach żwirowych, piaszczystych powinna wynosić 2-3 cm, natomiast na glebach nieprzepuszczalnych, np. gliniastych, dajemy na spód   5-10-centymetrową   warstwę  żużlu  lub  drobnego  tłucznia ceglanego,   a   na   nią   4-5-cen ty metrową   warstwę   piasku.   Płyty pojedyncze i leżące swobodnie w trawniku układamy bezpośrednio na ziemi, lub podsypujemy trochę piasku. Drogi płyt  ułożonych na styk powinny mieć w zasadzie zabezpieczenie boczne z krawężników,  uniemożliwiające  rozsuwanie się płyt na boki. Krawężnik może wystawać nad poziom płyt 2-3 cm lub też może być wgłębiony do poziomu chodnika. Najlepiej, jeżeli krawężnik wraz z płytami chodnika wystaje ponad trawnik o 2-3 cm. Można wtedy prowadzić po nim kosiarkę bez obawy stępienia jej ostrza, a i kosą kosić łatwiej.

Warto również pomyśleć o placykach. Placyki wypoczynkowe i gospodarcze mogą być ziemne, żwirowe lub płytowane, budujemy je wiec w taki sam sposób jak drogi. Ich wielkość i kształt zależą od potrzeb użytkowników, nie róbmy jednak placyków zbyt dużych, aby nie psuły proporcji ogrodu.