O status bezrobotnego może starać się pełnoletnia osoba, która nie podejmuje pracy zarobkowej. Aby uzyskać status, konieczne jest jednak spełnienie określonych warunków. Za sprawą rejestracji w urzędzie bezrobotny ma zapewnioną opiekę medyczną oraz w przypadku spełnienia kilku dodatkowych wymogów – podstawowy zasiłek. Poniżej przedstawiam Ci najważniejsze informacje na ten temat.
Bezrobocie – czym jest?
Bezrobocie to zjawisko polegające na braku możliwości znalezienia pracy zarobkowej przez osoby, które są do niej zdolne i aktywnie poszukują zatrudnienia. Osoba bezrobotna nie jest więc zatrudniona na podstawie żadnej umowy, nie prowadzi własnej działalności gospodarczej oraz nie podejmuje się innych czynności, które przynoszą jej regularny dochód.
Zjawisko niesie za sobą wiele negatywnych skutków zarówno na płaszczyźnie ekonomicznej, jak i społecznej oraz psychologicznej. Mówi się także o pozytywnych skutkach bezrobocia, wśród których specjaliści wymieniają między innymi podwyższenie konkurencyjności na rynku pracy czy ułatwienie walki z inflacją na skutek mniejszego nacisku na podnoszenie pensji.
Myślę jednak, że ze zwykłego, ludzkiego punktu widzenia bezrobocie żadnemu z nas nie kojarzy się z niczym dobrym. Frustracja wynikająca z niemożności znalezienia pracy może prowadzić nie tylko do wzrostu ubóstwa, ale i wykluczenia społecznego, depresji czy rozwoju przestępczości.
Jeden negatywny skutek ciągnie za sobą następne i z pewnością nikt o zdrowych zmysłach nie marzy o problemach ze znalezieniem pracy. Życie pisze jednak różne scenariusze, dlatego nawet świetny pracownik czy właściciel dobrze prosperującej firmy może z dnia na dzień stracić swoje źródło dochodu (czego nikomu nie życzę).
Z tego powodu warto wiedzieć, jak poradzić sobie w takiej sytuacji oraz w jaki sposób załatwić wszystkie niezbędne sprawy urzędowe, aby otrzymać status osoby bezrobotnej na okres braku zatrudnienia. Zanim do tego przejdę, opowiem Ci jeszcze pokrótce, jakie są rodzaje bezrobocia i jak rozumieć stopę bezrobocia.
Rodzaje bezrobocia
Bezrobocie można podzielić na różne rodzaje, między innymi biorąc pod uwagę czas jego trwania. Z tego względu wyróżnia się 4 rodzaje zjawiska: bezrobocie krótkookresowe (występuje maksymalnie do 3 miesięcy), średniookresowe (w przedziale czasowym od 4 do 6 miesięcy), długookresowe (od 7 do 12 miesięcy) oraz długotrwałe, które obejmuje okres dłuższy niż rok.
Oprócz tego bezrobocie dzieli się także na podstawie sposobu jego pomiaru czy źródeł mówiących o nim danych. Myślę, że nie ma potrzeby, abym przedstawiał Ci każdy z tych podziałów. W końcu, jeśli chcesz, wygooglujesz sobie hasło i wszystko będziesz miał podane jak na tacy. Zamiast tego pokrótce opowiem Ci tylko o podstawowym podziale, który uwzględnia przyczyny bezrobocia.
Prawdopodobnie pierwszym powodem, jaki przychodzi Ci do głowy, gdy zastanawiasz się nad przyczynami bezrobocia, jest po prostu zła sytuacja na rynku, czyli mówiąc najprościej – brak pracy. Specjaliści wyróżniają kilka rodzajów tego zjawiska, a wymieniane przez nich przyczyny są nieco bardziej złożone. Pierwszym z nich jest bezrobocie frykcyjne, czyli krótko mówiąc – zbyt duży popyt i za mała podaż. W tym przypadku osobie niezatrudnionej znalezienie pracy zajmuje około 3 miesięcy, a więc jest to zjawisko przejściowe. W skrócie dzieje się tak, ponieważ rynek wciąż się zmienia, powstają nowe miejsca pracy, niektóre firmy bankrutują i tak w kółko. W takiej sytuacji mówi się więc o niedostatecznej wiedzy osób bezrobotnych na temat dostępnych miejsc pracy.
Kolejnym rodzajem jest bezrobocie strukturalne, które, choć jest podobne do frykcyjnego, trwa dłużej i dotyczy większej ilości osób. W tej sytuacji problem stanowi brak wystarczających kompetencji do podjęcia pracy przez osoby niezatrudnione i między innymi właśnie dlatego trudniej sobie z nią poradzić. Mówi się także o bezrobociu technologicznym, które wiąże się z wcześniej wymienionym. W tym przypadku gdy firmy wprowadzają nowe rozwiązania technologiczne, osoby bezrobotne nie mają wystarczającej wiedzy, aby się nimi posługiwać. Oprócz tego istnieje także bezrobocie koniunkturalne, które występuje cyklicznie i wiąże się ze zmianami gospodarczymi oraz bezrobocie sezonowe, dotyczące na przykład prac typowo wakacyjnych.
Kilka słów o stopie bezrobocia
Jak wiadomo, bezrobocie jest problemem w mniejszym bądź większym stopniu dotykającym każde państwo. Jego poziom szacuje się na podstawie stopy bezrobocia. Jest to wyrażony procentowo stosunek osób niezatrudnionych do osób aktywnych zawodowo na konkretnym obszarze. Jako osoby aktywne zawodowo rozumie się zarówno tych, którzy podejmują pracę zarobkową, jak i ludność bezrobotną w wieku produkcyjnym.
Takie wyliczenia umożliwiają oszacowanie procentowego udziału bezrobotnej części społeczeństwa w ilości osób, które pracują. Stopę bezrobocia można obliczyć na dwa różne sposoby. Jednym z nich jest zdefiniowanie osoby bezrobotnej jako zarejestrowanej z tego powodu we właściwym urzędzie (stopa bezrobocia rejestrowanego). To właśnie na tej podstawie podaje się do wiadomości publicznej stopę bezrobocia w Polsce.
Status osoby bezrobotnej – kto może się o niego starać?
O status osoby bezrobotnej w naszym kraju może starać się osoba, która ukończyła 18. rok życia i nie podejmuje pracy zarobkowej (bez względu na to, czy jest ona wykonywana na podstawie umowy o pracę, dzieło czy umowy zlecenia). Jednak jak już wspomniałem na wstępie, aby uzyskać status bezrobotnego, niezbędne jest spełnienie innych, konkretnych warunków, a jest ich więcej niż kilka.
Przede wszystkim osoba starająca się o status bezrobotnego w Polsce ma być zdolna i chętna do podjęcia się pracy w pełnym wymiarze czasu. Sprawa ma się nieco inaczej w przypadku osób z niepełnosprawnością – w tej sytuacji wymogiem jest połowa etatu. Jeśli starasz się o status osoby bezrobotnej, nie możesz również pobierać nauki w szkole bądź na uczelni wyższej. Wyjątkiem w tym przypadku są szkoły dla dorosłych (i przystępowanie do egzaminów eksternistycznych w ich zakresie) oraz studia niestacjonarne. Ci, którzy chcą uzyskać status bezrobotnego, muszą być także w wieku produkcyjnym, świadczącym o zdolności do pracy. W Polsce dla mężczyzn widełki tego wieku obejmują od 18 do 64 lat.
Rejestracja jako bezrobotny nie jest również możliwa, jeśli pobierasz świadczenia emerytalne, rentę z powodu niezdolności do pracy, socjalną, szkoleniową czy rodzinną (jeśli jej wysokości jest wyższa niż połowa minimalnego wynagrodzenia za pracę). To nie wszystko, ponieważ jako bezrobotni nie mogą zarejestrować się także ci, którzy pobierają stałe zasiłki czy świadczenia szkoleniowe. Warunków jest jeszcze więcej, dlatego przed wizytą w urzędzie pracy warto trochę poczytać na ten temat lub ewentualnie doinformować się na miejscu.
Co daje status bezrobotnego?
Przede wszystkim dzięki statusowi bezrobotnego osoba niepodejmująca pracy zarobkowej ma prawo do korzystania z ubezpieczenia zdrowotnego, a więc przysługuje jej bezpłatna opieka medyczna. Kolejną kwestią jest zasiłek dla bezrobotnych, przyznawany na okres 6 miesięcy lub roku. O zasiłek mogą starać się osoby, które zarejestrują się w urzędzie pracy, a dodatkowo udokumentują, że przez co najmniej rok w ciągu 18 miesięcy od momentu rejestracji podejmowały pracę zarobkową, która przynosiła określone dochody.
W przypadku umowy o pracę sprawa jest prosta – wysokość wynagrodzenia musi stanowić minimum kwotę najniższej krajowej. Jeśli ktoś był zatrudniony na podstawie innej umowy, również może starać się o zasiłek dla bezrobotnych. Zaakceptowanie wniosku o zasiłek zależy jednak od wysokości podstawy wymiaru składek na Fundusz Pracy i ubezpieczenia społeczne danej osoby (kwota ta musi być równa bądź wyższa od minimalnego wynagrodzenia).
Co więcej, zarejestrowani bezrobotni mogą korzystać ze szkoleń w celu podniesienia swoich kwalifikacji lub nawet całkowitego przekwalifikowania. Oferowana jest im także pomoc w zakresie doradztwa zawodowego oraz w znalezieniu nowego miejsca pracy. Warto dodać, że osoby zarejestrowane jako bezrobotne mogą skorzystać także z pomocy finansowej ze strony państwa w przypadku dążenia do prowadzenia własnej działalności gospodarczej.
Od czego zależy wysokość zasiłku dla bezrobotnych?
Wysokość zasiłku dla bezrobotnych zależy od stażu pracy danej osoby. Najwyższą kwotę mają możliwość otrzymać ci, którzy pracowali przez więcej niż 20 lat. W ich przypadku kwota zasiłku wynosi około 1260 złotych netto przez trzy pierwsze miesiące oraz około 1000 złotych netto podczas dalszego okresu bezrobocia.
Osoby o stażu pracy mieszczącym się w przedziale od 5 do 20 lat otrzymują zasiłek podstawowy, czyli około 1058 złotych netto przez pierwsze trzy miesiące oraz w zaokrągleniu 1000 złotych netto przez dalszy okres pobierania świadczenia.
Jeśli staż Twojej pracy wynosi mniej niż 5 lat, możesz liczyć tylko na 80% procent podstawowej kwoty zasiłku dla bezrobotnych. Jest to świadczenie w wysokości około 855 złotych netto przez pierwsze trzy miesiące oraz średnio 681 złotych netto w kolejnych.
Status bezrobotnego – jak go uzyskać?
Proces rejestracji jako bezrobotny jest dość czasochłonny, ale myślę, że po przeczytaniu poniższego tekstu wszystko będzie już w tym aspekcie jasne. Dodatkowo od jakiegoś czasu rejestracja jest uproszczona za sprawą możliwości załatwienia spraw urzędowych online, o czym opowiem w dalszej części artykułu. Najpierw skupię się jednak na tradycyjnej metodzie, czyli wizycie w jednym z powiatowych urzędów pracy.
Zacznijmy od tego, że nie powinieneś wybierać się do przypadkowego PUPu tylko do konkretnej placówki, która znajduje się najbliżej miejsca Twojego zameldowania. Oczywiście nie zapomnij zabrać za sobą wszystkich niezbędnych do tego dokumentów. W przeciwnym razie na pewno nie skończy się to na jednej wizycie. Osobista rejestracja w placówce wymaga poświęcenia czasu na wyjście z domu i dojazd. No, pewnie jeszcze czekanie w kolejkach. Z drugiej strony jej dużą zaletą jest fakt, że przez całą procedurę poprowadzi Cię odpowiednio wykwalifikowany urzędnik, który w razie potrzeby wytłumaczy Ci wszelkie niejasności.
Inną metodą rejestracji jest połączenie udogodnień, jakie daje nam Internet z wizytą w urzędzie. W tym przypadku należy rozpocząć wypełnianie wniosku online, następnie za pośrednictwem strony internetowej umówić się na wizytę w placówce stacjonarnej, dostarczyć tam odpowiednie dokumenty i złożyć niezbędne podpisy. W urzędzie pracy możesz zarejestrować się także w 100% online, za pośrednictwem strony internetowej praca.gov.pl. W tym przypadku potrzebne będą Ci skany wszystkich dokumentów oraz posiadanie profilu zaufanego bądź kwalifikowanego podpisu elektronicznego.
Jak sam widzisz, proces uzyskania statusu bezrobotnego jest dość zawiły, a żeby zarejestrować się jako bezrobotny, konieczne jest spełnienie wielu warunków. Mimo to wszystko jest do zrobienia i myślę, że warto mieć, choć podstawową wiedzę na temat zjawiska bezrobocia, nawet jeśli nie przyszło Ci się z tym problemem zmierzyć.